Ηράκλειτος – Ο «Σκοτεινός φιλόσοφος».

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ. Προσωκρατικός φιλόσοφος που έζησε τον 6ο με 5ο π.Χ. αιώνα στην Έφεσο. Ήταν απόγονος του ιδρυτή της πόλης, Ανδρόκλου.

Από το έργο του σώθηκαν περίπου 130 αποσπάσματα που δεν είναι βέβαιο αν προέρχονται από ένα ενιαίο έργο. Είναι όλα σύντομα, αποφθεγματικά και αινιγματικά ακολουθώντας το πρότυπο των δελφικών χρησμών.

Ο Διογένης Λαέρτιος αποδίδει στον Ηράκλειτο ένα έργο με τίτλο Περί Φύσεως.
Ο Ηράκλειτος δεν είχε μαθητές, δεν ίδρυσε σχολή ούτε ενδιαφέρθηκε για την προβολή των ιδεών του. Παρ’ όλα αυτά, η επίδρασή του υπήρξε σημαντική για την εξέλιξη της αρχαιοελληνικής και δυτικής φιλοσοφικής σκέψης.

Ο Ηράκλειτος έμεινε στην ιστορία της φιλοσοφίας ως ο “σκοτεινός” φιλόσοφος λόγο της ερμηνευτικής δυσκολίας των έργων του.
Ο Τίμων ο Φλιάσιος (σατιρικός ποιητής του 3ου αιώνα π.Χ) τον αποκάλεσε αινικτήν, δηλαδή αινιγματοποιό.

Όταν ο Σωκράτης διάβασε το έργο του Ηράκλειτου είπε “αυτά που κατάλαβα είναι σπουδαία, νομίζω όμως ότι είναι εξίσου σπουδαία και αυτά που δεν μπόρεσα να καταλάβω. Ωστόσο χρειάζεται να είσαι ένας δεινός κολυμβητής σαν αυτούς από τη Δήλο για να μην πνιγείς μέσα στο βιβλίο του” [Διογένης Λαέρτιος, Βίοι φιλοσόφων, Σωκράτης, ].

Διαβάστε παρακάτω τα σοφά γνωμικά του Ηράκλειτου

-Τα πάντα ρέει και ουδέν μένει.

-Ήθος ανθρώπω δαίμων.
Ο χαρακτήρας του ανθρώπου είναι ο θεός του πεπρωμένου του.

-Εάν μη έλπηται ανέλπιστον, ουκ εξευρήσει.
Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο, δεν θα το βρεις.

-Βλαξ άνθρωπος επί παντί λόγω επτοήσθαι φιλεί.
Ο βλάκας θέλει να πτοείται με το παραμικρό.

-Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς. Και τους μεν θεούς έδειξε, τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε, τους δε ελευθέρους.
Ο πόλεμος είναι πατέρας και κυρίαρχος των πάντων.

-Ποταμώ ουκ έστιν εμβήναι δις τω αυτώ.
Δεν μπορείς να μπεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι.

-Οδός άνω και κάτω μία.
Ένας είναι ο δρόμος προς τα πάνω και προς τα κάτω.

-Είς εμοί μύριοι, εάν άριστος εί.
Για εμένα, ο ένας αξίζει όσο δέκα χιλιάδες, εάν είναι άριστος.

-Ξυνόν γαρ αρχή και πέρας επί κύκλου περιφερείας.
Σε έναν κύκλο, κάθε σημείο είναι ταυτόχρονα και αρχή και τέλος.

-Απόντι μη μάχου.
Μην τα βάζεις με κάποιον που είναι απών.

-Ο δε γε Ηράκλειτος έλεγε την οίησιν προκοπής εγκοπήν.
Η έπαρση είναι εμπόδιο της προκοπής.

-Ύες βορβόρω ήδονται μάλλον ή καθαρώ ύδατι.
Τα γουρούνια ευχαριστιούνται περισσότερο στον βούρκο, παρά στο καθαρό νερό.

-Τοις εγρηγορόσιν ένα και κοινόν κόσμον είναι, των δε κοιμωμένων έκαστον εις ίδιον αποστρέφεσθαι.
Για αυτούς που είναι ξυπνητοί ο κόσμος είναι ο ίδιος και κοινός, ενώ γι’ αυτούς που κοιμούνται ο καθένας είναι στον δικό του κόσμο.

-Μη λάλει προς ηδονήν.
Να μη μιλάς μόνο και μόνο επειδή αυτό σε ευχαριστεί.

-Εστιν ειμαρμένα πάντα.
Όλα είναι γραμμένα.

-Τα ανθρώπων δοξάσματα παίδων αθύρματα.
Οι γνώμες των ανθρώπων είναι παιδιάστικα παιχνίδια.

-Ήλιος ούκ αν υπερβήσεται μέτρα.
Ακόμα και ο ήλιος δεν μπορεί να υπερβεί το μέτρο.

-Κρύπτειν αμαθίην κρέσσον, ή ες το μέσον φέρειν.
Καλύτερα να κρύβεις την αμάθειά σου παρά να τη φανερώνεις.

-Τα ψυχρά θέρεται, θερμόν ψύχεται, υγρόν αυαίνεται, καρφαλέον νοτίζεται.
Τα ψυχρά θερμαίνονται, το θερμό ψύχεται, το υγρό ξεραίνεται, το στεγνό δροσίζεται.

-Χρυσόν γαρ οι διζήµενοι γην πολλήν ορύσσουσι και ευρίσκουσιν ολίγον.
Όσοι αναζητούν χρυσό, σκάβουν πολλή γη και βρίσκουν λίγο.

-Πάντα γαρ το πυρ επελθόν κρινεί και καταλήψεται.
Όταν έρθει το πυρ, όλα θα τα κρίνει και θα τα κυριεύσει.

-Το πρωί είναι το ξεκίνημα της νύχτας. Η γέννηση είναι το ξεκίνημα του θανάτου.

-Ου δει ώσπερ καθεύδοντας ποιείν και λέγειν.
Δεν πρέπει να μιλάς και να ενεργείς όπως οι κοιμισμένοι.

Ψυχής πείρατα ιών ουκ αν εξεύροιο, πάσαν επιπορευόμενος οδόν. Βαθύν λόγον έχει.
Τα πέρατα της ψυχής δεν θα τα βρεις, όποιο δρόμο και να πάρεις. Έχει βαθιά δομή.

-To αντίξουν συμφέρον και εκ των διαφερόντων καλλίστην αρμονίαν και πάντα κατ’ έριν γίνεσθαι.
Το αντίθετο βοηθάει και η καλλίστη αρμονία [προκύπτει] από τα διαφορετικά πράγματα, και όλα γεννιούνται από την αντίθεση.

-Τα δε πάντα οιακίζει Κεραυνός.
Τα πάντα τα κυβερνάει ο Κεραυνός.
(δηλαδή ο Δίας=ο Θεός)

-Έν το σοφόν μούνον, λέγεσθαι ουκ εθέλει και εθέλει Ζηνός όνομα.
Η σοφία είναι μία και μοναδική, που θέλει και δεν θέλει να αποκαλείται Θεός.

-Ανθρώποις γίνεσθαι οκόσα θέλουσιν ουκ άμεινον.
Το να συμβαίνουν στους ανθρώπους όλα όσα θέλουν δεν είναι το καλύτερο.

-Aρμονίη αφανής φανερής κρείττων.
Η αφανής αρμονία είναι ανώτερη από τη φανερή.

-Τιμαί θεούς και ανθρώπους καταδουλούνται.
Οι τιμές υποδουλώνουν θεούς και ανθρώπους.

-Κακοί μάρτυρες ανθρώποισιν οφθαλμοί και ώτα βαρβάρους ψυχάς εχόντων.
Τα μάτια και τα αυτιά είναι κακοί μάρτυρες για ανθρώπους που έχουν βάρβαρες ψυχές.

-Συνάψιες όλα και ουχ όλα, συμφερόμενον διαφερόμενον, συνάδον διάδον, και εκ πάντων εν και εξ ενός πάντα.
Οι συνδέσεις είναι όλα κι όχι όλα, ομόνοια, διχόνοια, συμφωνία, ασυμφωνία, και το ένα γεννιέται απ’ όλα και από το ένα όλα.

-Νέκυες κοπρίων εκβλητότεροι.
Οι νεκροί είναι πιο άχρηστοι από την κοπριά.

-Αι ψυχαί οσμώνται καθ’ Άιδην.
Οι ψυχές στον Άδη μυρίζουν.