Όταν η ελληνική Βουλή αρνήθηκε να παραλάβει τον περίφημο θησαυρό της «Τροίας» που μας χάριζε ο Σλήμαν

Όταν η ελληνική Βουλή αρνήθηκε να παραλάβει τον περίφημο θησαυρό της «Τροίας» που μας χάριζε ο Σλήμαν Ας δούμε όμως πως φθάσαμε μέχρι εκεί.

Η ανασκαφή
Στις 31 Μαΐου 1873, ο ερασιτέχνης αρχαιολόγος, Ερρίκος Σλήμαν, πραγματοποιεί ανασκαφές στο ύψωμα Χισαρλίκ στη σημερινή Τουρκία (τότε μέρος της οθωμανικής αυτοκρατορίας). Βάσει των Ομηρικών αναφορών που είχε διαβάσει από μικρός και του ενστίκτου του, εκτιμά ότι εκεί βρισκόταν η πόλη της Τροίας. Ο Σλήμαν αναζητά επίμονα τον θησαυρό του μυθικού βασιλιά Πρίαμου. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, δεν είχε βρεθεί κάτι που να εκπληρώνει τις προσδοκίες του και σκεφτόταν να σταματήσει τις ανασκαφές.

Ωστόσο, τυχαία, η σκαπάνη χτύπησε πάνω σε ένα κουτί. Ο Σλήμαν το ανοίγει και μένει έκπληκτος. Μέσα στο κουτί βρέθηκαν 8.833 μικρά αντικείμενα, από τα οποία 8.750 ήταν χρυσά δαχτυλίδια και κουμπιά. Επίσης, ανακαλύφθηκαν 56 χρυσά σκουλαρίκια και διαδήματα που λάμπουν υπό το φως του ήλιου. Πέρα από αυτά, βρέθηκε μια ορειχάλκινη ασπίδα, δύο χρυσά κύπελλα και μικρότερο από ήλεκτρο αγγείο, χύτρες και αργυρά αγγεία, καθώς και όπλα από άλλες εποχές.

«Φαίνεται ότι κάποιο μέλος της οικογένειας του Πριάμου έκλεισε βιαστικά τον θησαυρό μέσα σ’ αυτό το κιβώτιο και το πήρε μαζί του χωρίς να προφθάσει να βγάλει το κλειδί από την κλειδαριά. Καθώς όμως έφθανε στο κυκλικό τείχος, τον πρόλαβε ο εχθρός ή η φωτιά και αναγκάστηκε να αφήσει το κιβώτιο, που αμέσως σκεπάστηκε από ένα στρώμα πέντε – έξι πόντους παχύ, κόκκινη στάχτη και τα ερείπια του διπλανού βασιλικού παλατιού…», έγραψε ο αρχαιοδίφης στο ημερολόγιό του.

Συμφωνία 50-50 με τους Τούρκους

Ο 51χρονος τότε Σλήμαν είχε συνάψει συμφωνία με τις τουρκικές Αρχές βάσει τις οποίας ό,τι έβρισκε θα το μοιραζόταν 50-50. Εκτός από αρχαιολόγος όμως, ήταν και τυχοδιώκτης. Δεν ήθελε να δώσει τον μισό θησαυρό στο κράτος. Κρύβει το ευχάριστο νέο και φροντίζει να διασκορπίσει τα κομμάτια σε έμπιστους φίλους του (κυρίως στον Φρεντ Καλβέρτ, πρόξενο των Ηνωμένων Πολιτειών στα Δαρδανέλλια – άλλωστε και ο ίδιος ο ανασκαφέας ήταν επισήμως Αμερικανός πολίτης). Ακολούθως τον βοηθούν να τα φυγαδεύσει στην κοντινότερη χώρα που είναι βέβαια η Ελλάδα. Ο θησαυρός καταχωνιάστηκε μέσα σε κοφίνια και με καΐκι τα πέρασε στην Ερμούπολη της Σύρου.

Η φυγάδευση

Αμέσως μετά, τα πηγαίνει στην Αθήνα. Οι Οθωμανοί που έχουν καταλάβει τι συνέβη, απολύουν τον αξιωματούχο Αμίν Εφέντη που είχε την επίβλεψη της ανασκαφής και κυνηγάνε τον Σλήμαν δικαστικά.

Απευθύνονται μάλιστα στα ελληνικά δικαστήρια τα οποία αποφασίζουν λίγους μήνες αργότερα ότι ο αρχαιολόγος θα πρέπει να καταβάλλει στο αρχαιολογικό μουσείο της Κωνσταντινούπολης αποζημίωση 10.000 χρυσών γαλλικών φράγκων, τα οποία στο πλαίσιο του τελικού συμβιβασμού θα πενταπλασιαστούν καθώς θα ανέλθουν τελικά στα 50.000 χρυσά γαλλικά φράγκα.

Ο Σλήμαν αναγκάζεται να τα πληρώσει, αλλά πλέον όλος ο θησαυρός θα είναι επισήμως δικός του. Φθινόπωρο του 1873 κυκλοφορούν στο Παρίσι και στη Λειψία οι δύο τόμοι του με τίτλο αντίστοιχα «Τρωικές Αρχαιότητες» (στα γαλλικά) και «Άτλας Τρωικών Αρχαιοτήτων» (στα γερμανικά) όπου αναφέρει αναλυτικά ό,τι έχει βρει.

Η δελεαστική πρόταση

Η γυναίκα του τον πιέζει να μείνει ο πολύτιμος θησαυρός στην Ελλάδα. Ο Σλήμαν σκέφτεται γι’ αυτό και πριν το τέλος του 1873 απευθύνεται στην κυβέρνηση του πρωθυπουργού Επαμεινώνδα Δεληγιώργη και υποβάλλει μια πολύ ελκυστική πρόταση. Προτείνει να κατασκευάσει ο ίδιος ένα μουσείο που θα φιλοξενούσε τον πολύτιμο θησαυρό, με την προϋπόθεση ότι θα είχε το όνομά του και θα ήταν διευθυντής για όλη του τη ζωή.

Μάλιστα, θα κατέβαλλε για το συγκεκριμένο εγχείρημα 200.000 χρυσά φράγκα. Μετά θάνατον το «Σλημάνειο Μουσείο» με όλα τα εκθέματα θα περνούσε στην κυριότητα του ελληνικού κράτους. Παράλληλα, ζητούσε να του παραχωρηθεί η πολυπόθητη άδεια να πραγματοποιήσει ανασκαφή στις Μυκήνες.

Η Βουλή αρνείται

Ο πρωθυπουργός θα του δώσει την άδεια που ζητούσε, υπό την προϋπόθεση ότι θα παρακολουθείται από τις αρμόδιες αρχές (στο πλαίσιο αυτό ανακάλυψε το 1876 τον πρώτο περίβολο και τους λακκοειδείς τάφους πίσω από την Πύλη των Λεόντων που αποτελούσε την κύρια είσοδο της ακρόπολης των Μυκηνών). Συναινεί φυσικά και για την παραχώρηση του θησαυρού, ωστόσο εξηγεί πως η οριστική απόφαση θα πρέπει να παρθεί από τη Βουλή. Τα περισσότερα από τα μέλη του Κοινοβουλίου δεν έχουν τις γνώσεις προκειμένου να αντιληφθούν την αξία του δώρου που τους έκανε ο Σλήμαν και οι άλλοι μισοί φοβούνται τυχόν επιδείνωση των διπλωματικών σχέσεων με την Τουρκία. Η πρόταση απορρίπτεται πανηγυρικά.

Παροιμιώδης έχει μείνει η φράση του υπουργού Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Ιωάννη Βαλασόπουλου: «Ας πάρει τα τσουκαλάκια του ο κ. Σλήμαν κι ας μας αφήσει επιτέλους ήσυχους»! Τρία χρόνια αργότερα, το 1876, ο υπουργός καταδικάστηκε ως ένοχος χρηματισμού για την εκλογή τριών μητροπολιτών βάζοντας τέλος στην πολιτική του καριέρα.

Η περιπέτεια του θησαυρού

Μη έχοντας άλλη επιλογή, ο Σλήμαν μετέφερε το 1877 τον θησαυρό στο μουσείο του Σάουθ Κένσινγκτον του Λονδίνου όπου μέχρι το 1880 πέρασαν να τον θαυμάσουν εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες, ενώ τον ευχαρίστησε για την κίνησή του αυτή η βρετανική κυβέρνηση. Ακολούθως, ο Γερμανός ανθρωπολόγος και αρχαιολόγος, καθηγητής Ρούντολφ Φίρχω, πείθει τον Σλήμαν να δωρήσει τον θησαυρό στη Γερμανία, τόπο καταγωγής του, έναντι ενός παρασήμου δευτέρας τάξεως και αναγορεύσεώς του σε επίτιμο δημότη του Βερολίνου. Όντως, έτσι γίνεται και τα εκθέματα παρουσιάζονται στο μουσείο Περγάμου του Βερολίνου.

Το 1937 ο θησαυρός τοποθετείται στο υπόγειο θησαυροφυλάκιο του μουσείου για να προφυλαχθεί από πιθανή αεροπορική επιδρομή, καθώς ανήκε στα ανεκτίμητα αντικείμενα. Στη συνέχεια θα μεταφερθεί το ίδιο έτος σε αντιαεροπορικό καταφύγιο που αναγέρθηκε στον ζωολογικό κήπο της γερμανικής πρωτεύουσας όπου και παρέμεινε μέχρι τον Μάιο του 1945 που μπήκε στην πόλη ο στρατός της Σοβιετικής Ένωσης.

Με την πτώση του χιλτερικού καθεστώτος οι Σοβιετικοί μετέφεραν αεροπορικώς τον θησαυρό στη Μόσχα όπου και παρέμεινε κρυμμένος επί δεκαετίες.