Γιατί η άνοια ήταν εξαιρετικά σπάνια στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη;

Όταν ανέλυσαν ιατρικά κείμενα 2.500 ετών, οι επιστήμονες εξεπλάγησαν όταν ανακάλυψαν ότι η άνοια δεν αναφέρθηκε σχεδόν καθόλου. Όλα δείχνουν ότι η απώλεια μνήμης ήταν λίγο πολύ άγνωστη στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη. Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτό;

Η σοβαρή απώλεια μνήμης που εμφανίζεται σε επίπεδα επιδημίας σήμερα ήταν εξαιρετικά σπάνια πριν από 2.000 έως 2.500 χρόνια, την εποχή του Αριστοτέλη , του Γαληνού και του Πλίνιου του Πρεσβύτερου, σύμφωνα με τους επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια που διεξήγαγαν τη μελέτη.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι άνθρωποι στην αρχαία Ρώμη βασίζονταν σε διαφορετικές μεθόδους και κόλπα για να βελτιώσουν τη μνήμη. Μία από τις πιο διάσημες μεθόδους ήταν η χρήση του Rhetorica ad Herennium , του πρώτου γνωστού βιβλίου για την τέχνη της απομνημόνευσης.

“Η Rhetorica ad Herennium αποδόθηκε παλαιότερα στον Κικέρωνα (Marcus Tullius, 106–43 π.Χ.), έναν Ρωμαίο δικηγόρο, ρήτορα, πολιτικό και φιλόσοφο, αλλά άγνωστης συγγραφής, που μερικές φορές αποδόθηκε σε έναν ανώνυμο γιατρό. Το βιβλίο ήταν το πιο δημοφιλές βιβλίο για ρητορική κατά τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση .

Το βιβλίο εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σήμερα ως εγχειρίδιο για τη δομή και τις χρήσεις της ρητορικής και της πειθούς.» 1

Όσο πολύτιμα και αν είναι το Rhetorica και το Herennium για τη βελτίωση της μνήμης, είναι απίθανο να είναι ο λόγος για τον οποίο η άνοια ήταν τόσο σπάνια στο παρελθόν.

“Ο όρος άνοια χρησιμοποιήθηκε περιστασιακά στην αρχαιότητα, αλλά δεν συνδέθηκε πάντα με τα γηρατειά. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι περίμεναν πνευματική ικανότητα πέρα ​​από την ηλικία των 60 ετών. Αν και κάποια απώλεια μνήμης αναγνωρίστηκε, βρήκαμε μόνο τέσσερις αναφορές σοβαρής γνωστικής απώλειας που μπορεί να αντιπροσωπεύουν τη νόσο του Αλτσχάιμερ και σχετικές άνοιες (ADRD), γράφουν οι επιστήμονες στη μελέτη τους που δημοσιεύτηκε στο Journal of Alzheimer’s Disease.

«Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν πολύ, πολύ λίγους, αλλά τους βρήκαμε – αναφορές για κάτι που θα έμοιαζε με ήπια γνωστική εξασθένηση», είπε ο πρώτος συγγραφέας Caleb Finch, καθηγητής Πανεπιστημίου στο USC Leonard Davis School of Gerontology. «Όταν φτάσαμε στο οι Ρωμαίοι, και ανακαλύψαμε τουλάχιστον τέσσερις δηλώσεις που υποδηλώνουν σπάνιες περιπτώσεις προχωρημένης άνοιας — δεν μπορούμε να πούμε αν είναι Αλτσχάιμερ. Άρα, υπήρξε μια εξέλιξη από τους αρχαίους Έλληνες στους Ρωμαίους».

Οι επιστήμονες προτείνουν ότι η σημερινή διαδεδομένη άνοια πηγάζει από το σύγχρονο περιβάλλον και τον τρόπο ζωής.

Η αρχαία ιατρική γραφή του Ιπποκράτη και των οπαδών του καταγράφει παθήσεις των ηλικιωμένων όπως η κώφωση, η ζάλη και οι πεπτικές διαταραχές, αλλά δεν κάνει καμία αναφορά στην απώλεια μνήμης.

Ο Ελληνορωμαίος γιατρός Αίλιος Γαληνός (129 – 216 μ.Χ.) επισημαίνει ότι τα άτομα στην ηλικία των 80 ετών αρχίζουν να δυσκολεύονται να μάθουν νέα πράγματα. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος σημειώνει ότι ο γερουσιαστής και διάσημος ρήτορας Valerius Messalla Corvinus ξέχασε το όνομά του. Ο Κικέρων παρατήρησε με σύνεση ότι «η ανοησία των ηλικιωμένων… είναι χαρακτηριστικό των ανεύθυνων ηλικιωμένων, αλλά όχι όλων των ηλικιωμένων».

Πρόκειται για σπάνιες περιπτώσεις που δεν μπορούν να συγκριθούν με την άνοια των σύγχρονων ημερών. Γιατί λοιπόν και πώς θα μπορούσε η απώλεια μνήμης να είναι μια νέα σύγχρονη ασθένεια;

Οι ερευνητές προτείνουν ότι ενοχοποιούνται η ρύπανση και η νευροτοξίνη. Ο Finch εικάζει ότι καθώς οι ρωμαϊκές πόλεις γίνονταν πιο πυκνές, η ρύπανση αυξανόταν, αυξάνοντας τα κρούσματα γνωστικής παρακμής. Επιπλέον, οι Ρωμαίοι αριστοκράτες χρησιμοποιούσαν δοχεία μαγειρέματος με μόλυβδο και σωλήνες νερού με μόλυβδο και πρόσθεταν ακόμη και οξικό μόλυβδο στο κρασί τους για να το γλυκάνουν, δηλητηριάζοντας άθελά τους την ισχυρή νευροτοξίνη.

Μερικοί αρχαίοι συγγραφείς παρατήρησαν την τοξικότητα του υλικού που περιέχει μόλυβδο, αλλά το πρόβλημα τέθηκε στην άκρη μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα . Οι αρχαιολόγοι έχουν ερευνήσει πώς και γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι στην αρχαία Ρώμη πέθαναν από δηλητηρίαση από μόλυβδο. Μερικοί μελετητές έχουν προτείνει ότι η δηλητηρίαση από μόλυβδο οδήγησε στην πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέσω της πανταχού παρούσας χρήσης του σε υδραγωγεία, σωλήνες νερού, οικιακά εργαλεία και φάρμακα.

Λόγω έλλειψης δημογραφικών δεδομένων για την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, ο Finch ερεύνησε την αρχαία γήρανση στους σημερινούς Tsimane Amerindians, έναν αυτόχθονα λαό του Αμαζονίου της Βολιβίας. Τα εκπληκτικά αποτελέσματα έδειξαν ότι οι άνθρωποι Τσιμάνε που έχουν έναν προβιομηχανικό και πολύ σωματικά δραστήριο τρόπο ζωής έχουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά άνοιας. Μεταξύ των ηλικιωμένων Τσιμάνε, μόνο το 1% περίπου πάσχει από άνοια. 3

Αυτή είναι μια τεράστια αντίθεση με το 11% των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω που ζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και έχουν άνοια, σύμφωνα με την Ένωση Αλτσχάιμερ.

«Τα δεδομένα Tsimane, τα οποία είναι αρκετά βαθιά, είναι πολύ πολύτιμα», είπε ο Finch. «Αυτός είναι ο καλύτερα τεκμηριωμένος μεγάλος πληθυσμός ηλικιωμένων που έχουν ελάχιστη άνοια, όλα αυτά δείχνουν ότι το περιβάλλον είναι ένας τεράστιος καθοριστικός παράγοντας στον κίνδυνο άνοιας. Μας δίνουν ένα πρότυπο για να κάνουμε αυτές τις ερωτήσεις».

Περαιτέρω ιστορική ανάλυση μπορεί να διατυπώσει κρίσιμες υποθέσεις σχετικά με τη νεωτερικότητα του υψηλού επιπολασμού της ADRD, κατέληξαν οι ερευνητές.