Η άγνωστη ιστορία των εικονιδίων

Τα εικονίδια του ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι τα καθημερινά οδικά σήματα του ψηφιακού μας κόσμου.

Άμεσα αναγνωρίσιμα σύμβολα δηλαδή που πατάς, κλικάρεις και χαζεύεις αναρίθμητες φορές την ημέρα καθώς αλληλεπιδράς με το computer.

Για κάτι τόσο αναπόσπαστο όμως στην ημερήσια ηλεκτρονική μας ρουτίνα, πόσα άραγε γνωρίζουμε για την καταγωγή των συμβόλων που αντικρίζουμε όλη την ώρα;

Πώς δημιουργήθηκαν δηλαδή, τι απεικονίζουν και ποια η ιστορία που σέρνεται ξοπίσω από τα πιο κοινά εικονίδια που δεν σταματάμε να βρίσκουμε στον ψηφιακό μας δρόμο;

Για πάμε ένα ταξίδι λοιπόν στα άδυτα του ηλεκτρονικού υπολογιστή για να τα δούμε ένα-ένα…

On/Off (Power)

To δημοφιλέστατο εικονίδιο που συστάσεις δεν χρειάζεται το συναντάς πια παντού, καθώς έχει υπερβεί τη στενή ηλεκτρονική επικράτεια των computers. Απότοκο της πληροφορικής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι πληροφορικοί χρησιμοποιούσαν ακόμα το δυαδικό σύστημα ως σηματοδότηση στις ετικέτες: το «1» σήμαινε «αναμμένο» (on) και το «0» αντιστοιχούσε στο «σβηστό» (off).

Και ήταν το 1973 όταν η Διεθνής Ηλεκτροτεχνική Επιτροπή (International Electrotechnical Commission) κωδικοποίησε το εικονίδιο του On/Off ως έναν σπασμένο κύκλο με μια γραμμή μέσα του, φόρο τιμής στη δυαδική σήμανση του παρελθόντος. Η Επιτροπή είχε ονομάσει βέβαια το πλήκτρο «Ισχύς σε Κατάσταση Αναμονής» (Standby Power State), κάτι που ήταν αρκετά ασαφές είναι η αλήθεια για τη λειτουργία του, γι’ αυτό και αργότερα το Institute of Electrical and Electronics Engineers άλλαξε τον ορισμό ώστε να σημαίνει απλώς On/Off…

Command (Apple)

Τι σχέση μπορεί άραγε να έχουν τα γραφικά κάμπινγκ της Σουηδίας με την αθρόα χρήση του λογοτύπου της Apple; Μεγάλη, αν πιστέψουμε τουλάχιστον τον Andy Hertzfeld της αρχικής ομάδας που ανέπτυξε το πρώτο Mac. Προσπαθώντας λοιπόν η ομάδα να αντιστοιχίσει εντολές κατευθείαν στο πληκτρολόγιο, ο Hertzfeld και οι συνεργάτες του αποφάσισαν να προσθέσουν ένα πλήκτρο ειδικής λειτουργίας.

Η ιδέα ήταν απλή: όταν το πατούσες σε συνδυασμό με άλλα κουμπιά, αυτό το ειδικό «Πλήκτρο Apple» θα επέλεγε αυτόματα την αντίστοιχη εντολή από το μενού εντολών. Ο Στιβ Τζομπς το μίσησε όμως, ή ακριβέστερα δεν του άρεσε καθόλου το σύμβολο που αντιπροσώπευε το πλήκτρο, καθώς ήταν και πάλι μια από τα ίδια, άλλη μια αναπαράσταση δηλαδή του δαγκωμένου μήλου της εταιρίας του. Ο Hertzfeld ανακαλεί την αντίδραση του γκουρού του τεχνολογικού κόσμου: «Υπάρχουν υπερβολικά πολλά εικονίδια Apple στην οθόνη! Είναι γελοίο! Χρησιμοποιούμε ασκόπως το λογότυπο της Apple!».

Ακολούθησε έτσι ένας βιαστικός ανασχεδιασμός και η σχεδιάστρια Susan Kare συμβουλεύτηκε ένα λεξικό διεθνών συμβόλων, όπου και βρήκε ένα που της άρεσε πολύ: ένα «λουλουδάτο» εικονίδιο που χρησιμοποιείται στους δρόμους της Σουηδίας για να υποδείξει μια αξιοσημείωτη ατραξιόν σε υπαίθριο χώρο! Επίσης γνωστό αργότερα ως «Gorgon Loop» (ή Ατέρμων Βρόχος), το σύμβολο του Command παραμένει σταθερά στα πληκτρολόγια της Apple μέχρι και τις μέρες μας…

Bluetooth

Έχετε ακούσει πιθανότατα για τη σχέση που έχει το πρωτόκολλο ασύρματης επικοινωνίας με τους Βίκινγκς της Βόρειας Ευρώπης του 10ου αιώνα! Τι δουλειά έχουν δηλαδή τα αρχικά του δανού ηγεμόνα Χάραλντ Μπλάταντ, του βασιλιά που ένωσε βιαίως τις σκανδιναβικές χώρες και εκχριστιάνισε τους πληθυσμούς τους, να φιγουράρουν πάνω στο ονομαστό λογότυπο του ψηφιακού μας κόσμου;

Βλέπετε ο βασιλιάς ήταν μέγιστος λάτρης των βατόμουρων και τα κατανάλωνε με τέτοια μανία που ένα (ή και περισσότερα) δόντια του είχαν βαφτεί μπλε, κάτι που του είχε κολλήσει το παρατσούκλι «Bluetooth» (Κυανοδόντης δηλαδή!). Το εικονίδιο του Bluetooth είναι λοιπόν πράγματι συνδυασμός των δύο ρούνων που αντιπροσώπευαν τα αρχικά του βίκινγκ βασιλιά, καθώς η ασύρματη τεχνολογία είχε βαλθεί να κάνει στην ηλεκτρονική επικράτεια αυτό που είχε κάνει ο μονάρχης στη Σκανδιναβία: να ενώσει διαφορετικές συσκευές, διαφορετικούς κατασκευαστές και διαφορετικές βιομηχανίες κάτω από κοινή ασύρματη τεχνολογία.

Η πρωτοβουλία των κολοσσών Ericsson, ΙΒΜ, Intel, Nokia και Toshiba, που κατέληξε στην ένωση Bluetooth Special Interest Group (SIG), στην οποία εντάχθηκαν αργότερα οι Microsoft, Motorola και Dell μετρώντας σήμερα περισσότερα από 2.000 μέλη, δεν κρύβει καθόλου το στρατιωτικό βίκινγκ παρελθόν της: «Η τεχνολογία Bluetooth έχει ονομαστεί από τον δανό βίκινγκ βασιλιά Χάραλντ Μπλάταντ, ο οποίος είχε την τάση να τσιμπολογά βατόμουρα και έμεινε γνωστός για την ένωση των εμπόλεμων εθνών των σημερινών Δανία, Νορβηγία και Σουηδία. Η ένωση συσκευών από διαφορετικούς κατασκευαστές και για διαφορετικούς σκοπούς … είναι αυτό για το οποίο υπάρχει η τεχνολογία Bluetooth»…

USB

Το σύμβολο του USB, δημιουργημένο με το πακετάκι του πρώτου USB 1.0, σχεδιάστηκε πράγματι ώστε να μοιάζει με την τρίαινα του Ποσειδώνα! Παρά τα αρχικά τρία τρίγωνα στις άκρες της τρίαινας όμως, οι ιθύνοντες της USB τεχνολογίας αποφάσισαν τελικά να αλλάξουν το σχήμα τους σε τρίγωνο, τετράγωνο και κύκλο αντίστοιχα, στην προσπάθειά τους να σηματοδοτήσουν παραστατικά τα διαφορετικά περιφερειακά που θα μπορούσαν να συνδεθούν χρησιμοποιώντας τη συγκεκριμένη τεχνολογία. Η ποσειδώνια τρίαινα θυσιάστηκε τελικά στον βωμό της συμβατότητας του USB…

Play

Παρά το γεγονός ότι τα σύμβολα του Play (αναπαραγωγή) και του Pause (παύση) δεν είναι φυσικά εγχώρια εικονίδια της πληροφορικής, κατάφεραν να βρουν τον δρόμο τους στα πληκτρολόγια, στις συσκευές αναπαραγωγής πολυμέσων (είτε πραγματικές είτε εικονικές) αλλά και σε κάθε σύστημα τελικά ικανό να αναπαράγει εικόνα και ήχο. Δυστυχώς, ούτε το τρίγωνο που δείχνει δεξιά (Play) ούτε οι διπλές ράβδοι του Pause φαίνεται να έχουν σαφή προέλευση: το πρώτο εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960 στα κασετόφωνα της εποχής ως δείκτης της φοράς αναπαραγωγής της κασέτας, συνοδευόμενο συχνά (αν και όχι πάντα) από τα διπλά τρίγωνα των συμβόλων του rewind και του fast forward. Το μόνο που μπορούμε να πούμε για την καταγωγή του ήταν το βελάκι που έδειχνε σταθερά προς τα δεξιά, ώστε να γνωρίζει ο χρήστης τη φορά αναπαραγωγής της κασέτας…

Pause

Είπαμε, η καταγωγή του χάνεται στα βάθη της ασάφειας του χρόνου, αν και πολλοί έχουν παρατηρήσει την ομοιότητα του συμβόλου με την αναπαράσταση της ανοιχτής σύνδεσης σε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα. Διάφορες θεωρίες έχουν διατυπωθεί φυσικά όλα αυτά τα χρόνια για το τι αναπαριστά το εικονίδιο της παύσης, αν και όλες παραμένουν σε επίπεδο -περισσότερο ή λιγότερο αληθοφανούς- σεναρίου. Μέχρι και η μουσική σημειογραφία έχει επιστρατευτεί για να εξηγήσει το σύμβολο του Pause, καθώς αρκετοί είναι αυτοί που βλέπουν παραστατικές αναλογίες με την ένδειξη της μουσικής παύσης…

Sleep

Η κατάσταση αναμονής (standby) φαίνεται πράγματι εντελώς περίεργη και κόντρα στις διαισθητικές προσλαμβάνουσές μας από τις ηλεκτρονικές συσκευές, καθώς πώς μπορεί ένα μαραφέτι να μην είναι ούτε ανοιχτό ούτε κλειστό; Αφού λοιπόν το Institute of Electrical and Electronics Engineers άλλαξε όπως είπαμε τον ορισμό της International Electrotechnical Commission για το σύμβολο του On/Off, αποφάσισε ότι περισσότερες διευκρινήσεις ήταν τώρα απαραίτητες.

Η διοικούσα επιτροπή βάφτισε λοιπόν την κατάσταση αναμονής «sleep» (από standby) ώστε να επικαλεστεί κάτι που ξέρουν όλοι οι άνθρωποι: τον ύπνο, μια συνθήκη δηλαδή που δεν είμαστε ούτε ανοιχτοί ούτε κλειστοί! Σήμερα, το μισοφέγγαρο είναι το de facto σύμβολο της κατάστασης αναμονής των ηλεκτρονικών συσκευών τόσο στην Ευρώπη όσο και τις ΗΠΑ. Όσο για την Ιαπωνία, εκεί τα πράγματα είναι ακόμα πιο περιγραφικά, καθώς η κατάσταση αναμονής συμβολίζεται με τον ήχο του ύπνου, το γνωστό μας «Zzzz»!

«Παπάκι» (At)

Το περίφημο «@» είναι το μόνο σύμβολο του ψηφιακού κόσμου που έχει καταφέρει να βρει τη θέση του στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (MΟMΑ) ως μόνιμο έκθεμα στη συλλογή αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού! Πώς όμως μετατράπηκε το «παπάκι» από σήμα των ηλεκτρονικών υπολογιστών σε παγκόσμια σταθερά;

Η σαγήνη που ασκεί στην ανθρωπότητα θα πρέπει σίγουρα να έχει να κάνει με τη μυστηριώδη καταγωγή του: στη Γαλλία και την Ιταλία ήταν γνωστό ως «σαλιγκάρι», στην Κίνα ως «ποντικάκι» και στη Γερμανία ως «ουρά πιθήκου». Ήταν όμως το 1971 όταν εισέβαλε στην ηλεκτρονική επικράτεια, στην προσπάθεια του προγραμματιστή Ρέιμοντ Τόμλισον (της Bolt, Beranek & Newman) να διαχωρίσει τους χρήστες από τα τερματικά στις διευθύνσεις των υπολογιστικών δικτύων.

Πριν από την ομολογουμένως ευρηματική χρήση του Τόμλισον όμως, το «@» κοσμούσε ήδη τα πλήκτρα των γραφομηχανών της American Underwood (ήδη από το 1885) ως σύμβολο της λογιστικής στενογραφίας (σήμαινε την ποσόστωση). Αν και αυτή είναι μόνο η ιστορία του, καθώς το «παπάκι» διαθέτει και προϊστορία! Αναφορές το τοποθετούν τόσο παλιά όσο και στον 6ο αιώνα μ.Χ., όταν οι μοναχοί της Ευρώπης το υιοθέτησαν ως καλύτερη γραφή της λατινικής πρόθεσης «ad», που την μπέρδευαν συχνά με τη λατινική γραφή του «μετά Χριστόν», το περίφημο «AD» (Anno Domini). Μυστηριώδες και με ρίζες στο απώτατο παρελθόν, δεν ήθελε και πολύ να γίνει σύμβολο της νέας πληροφοριακής εποχής…

FireWire

Πίσω στο 1995, μια μικρή ομάδα της Apple -του βασικού κατασκευαστή της τεχνολογίας FireWire- έβαλαν σκοπό να σχεδιάσουν επιτέλους ένα σύμβολο που θα αντικατόπτριζε με ακρίβεια το νέο πρωτόκολλο πάνω στο οποίο δούλευαν. Το FireWire προοριζόταν αρχικά ως εναλλακτική στο SCSI και η πρωταρχική του γοητεία ήταν ότι υποσχόταν υψηλές ταχύτητες στη συνδεσιμότητα ψηφιακού ήχου και βίντεο. Οι σχεδιαστές στόχευαν λοιπόν σε ένα σύμβολο με τρία σκέλη, που θα αντιπροσώπευαν τις κατηγορίες της εικόνας, του ήχου και των δεδομένων. Αρχικά μάλιστα το εικονίδιο ήταν κόκκινο, αν και αργότερα άλλαξε σε κίτρινο για άγνωστο πάντως ρόλο…

Ethernet

Παρά το γεγονός ότι «εφευρέθηκε» αρκετά χρόνια πριν, το σύμβολο που αναγνωρίζουμε σήμερα όλοι ως Θύρα Ethernet σχεδιάστηκε από τον Ντέιβιντ Χιλ της IBM. Σύμφωνα με τον ίδιο, το εικονίδιο ήταν μέρος μόνο μιας ολόκληρης συλλογής από σήματα που προορίζονταν να απεικονίσουν τις διάφορες τοπικές συνδέσεις δικτύου που ήταν την εποχή εκείνη διαθέσιμες. Κάθε τετράγωνο του εικονιδίου αντιπροσωπεύει τερματικά δικτύων ή διασυνδεδεμένους υπολογιστές στον χώρο, αν και ο Χιλ δεν ανέφερε βολικά ποτέ τα πρώιμα σκίτσα του μοναδικού Bob Metcalfe για το Ethernet, τα οποία λειτούργησαν αναμφίβολα ως πηγή έμπνευσης για το δικό του σχεδιάγραμμα…