Η απόφαση της κυβέρνησης Trump να επιβάλει δασμούς στις κινεζικές εισαγωγές, πυροδοτώντας έναν εμπορικό πόλεμο, προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον και προκάλεσε αντίμετρα από την πλευρά του Πεκίνου.
Ωστόσο, πέρα από το ζήτημα των δασμών, η Κίνα διαθέτει ένα ακόμα ισχυρότερο μέσο πίεσης: τον έλεγχο που ασκεί στην παγκόσμια παραγωγή και διάθεση των σπάνιων γαιών — κρίσιμων υλικών για την παγκόσμια βιομηχανία.
Εάν η Κίνα περιορίσει την εξαγωγή αυτών των πολύτιμων ορυκτών, μπορεί να πλήξει καίρια τη στρατιωτική βιομηχανία των ΗΠΑ και να ανακόψει τις προσπάθειες της αμερικανικής κυβέρνησης για αναβίωση της εγχώριας παραγωγής.
Σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, αυτή η τακτική ενδέχεται να προσφέρει στην Κίνα ένα καθοριστικό στρατηγικό πλεονέκτημα στην αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την υπεροχή στους τομείς της τεχνολογίας και της άμυνας, ενισχύοντας παράλληλα τη σημερινή της υπεροχή στον βιομηχανικό τομέα.
Η Κίνα κυρίαρχη στις σπάνιες γαίες
Παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις του Donald Trump προς τον Xi Jinping για συμβιβασμό στον εμπορικό πόλεμο, η στάση του Πεκίνου παραμένει αμετακίνητη: έχει δεσμευτεί να «αντισταθεί μέχρι τέλους».
Ανταποδίδοντας τις αμερικανικές κυρώσεις, η Κίνα έθεσε περιορισμούς στις εξαγωγές επτά βασικών σπάνιων γαιών, καθώς και άλλων υλικών, όπως οι μόνιμοι μαγνήτες.
Η Κίνα αποτελεί τον κυρίαρχο παγκόσμιο παραγωγό σπάνιων γαιών — μιας ομάδας 17 στοιχείων που είναι αναντικατάστατα για την κατασκευή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, όπως μαγνήτες, λέιζερ και οθόνες LCD.
Συγκεκριμένα, ελέγχει περίπου το 70% της εξόρυξης αυτών των στοιχείων και σχεδόν το 90% της επεξεργασίας τους.
Αντίθετα, παρότι οι ΗΠΑ κατέχουν τη δεύτερη θέση στην παραγωγή και διαθέτουν τα έβδομα μεγαλύτερα παγκοσμίως αποθέματα, εξακολουθούν να εξαρτώνται σημαντικά από κινεζικές εισαγωγές.
Αναγνωρίζοντας αυτή την εξάρτηση, η Ουάσιγκτον εξαιρεί τις σπάνιες γαίες από τις δικές της κυρώσεις, θεωρώντας τες υψίστης στρατηγικής σημασίας.
Αυτό δίνει στο Πεκίνο τη δυνατότητα να ελέγχει κρίσιμα σημεία των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων, από τις οποίες εξαρτάται η αμερικανική τεχνολογική και στρατιωτική υπεροχή.
Για παράδειγμα, το στοιχείο δυσπρόσιο είναι απολύτως απαραίτητο για να διατηρούνται οι ηλεκτρικοί κινητήρες σταθεροί σε υψηλές θερμοκρασίες —χαρακτηριστικό απαραίτητο για τα αμερικανικά μαχητικά πέμπτης γενιάς F-35— αλλά και για εφαρμογές σε ρομπότ, drones, ηλεκτρικά οχήματα και συσκευές αφής.
Ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο, το ύττριο, χρησιμοποιείται σε κινητήρες τζετ, σε ακριβείς λέιζερ και σε ραντάρ υψηλής συχνότητας.
Και τα δύο αυτά υλικά συγκαταλέγονται στις επτά σπάνιες γαίες που έχουν τεθεί υπό περιορισμό από το κινεζικό Υπουργείο Εμπορίου.
Η Κίνα αξιοποιεί την κυρίαρχη θέση της σε πρώιμα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας για να αντιδράσει στις αμερικανικές κυρώσεις σε πιο προηγμένα στάδια — όπως η παραγωγή ημιαγωγών.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: αν οι ΗΠΑ επιδιώξουν να περιορίσουν την Κίνα από την πρόσβαση στην τεχνολογία αιχμής, η Κίνα μπορεί να τους στερήσει τα βασικά υλικά για την παραγωγή αυτής της τεχνολογίας.
Ήδη, οι Κινέζοι εξαγωγείς που εμπλέκονται στις σπάνιες γαίες αναφέρουν καθυστερήσεις στις αποστολές, περιμένοντας έγκριση από τις αρμόδιες αρχές. Αυτό επιτρέπει στο Πεκίνο να έχει πλήρη έλεγχο στη ροή αυτών των πόρων, γεγονός κρίσιμο σε περίπτωση παρατεταμένης εμπορικής σύγκρουσης.
Αν και οι ΗΠΑ πιθανόν να επιχειρήσουν την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής και επεξεργασίας σπάνιων γαιών, κάτι τέτοιο απαιτεί μακροχρόνιες επενδύσεις και εμπεριέχει σημαντικό κόστος, τόσο οικονομικό όσο και περιβαλλοντικό.
Το ίδιο ισχύει για την ανάπτυξη νέων συνεργασιών με άλλες χώρες.
Ο στρατηγικός ανταγωνισμός ΗΠΑ–Κίνας
Οι κινεζικοί περιορισμοί σε κρίσιμα ορυκτά απειλούν να ακυρώσουν τον στρατηγικό σχεδιασμό της κυβέρνησης Trump, ο οποίος περιλαμβάνει την επιστροφή της βιομηχανίας στις ΗΠΑ, την ανάληψη ηγετικού ρόλου στις νέες τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη και την ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας στην περιφέρεια του Ινδο–Ειρηνικού για την αποτροπή της Κίνας από κινήσεις εναντίον της Ταϊβάν.
Για την υλοποίηση αυτών των στόχων, η Ουάσιγκτον έχει προγραμματίσει αμυντικές δαπάνες ύψους 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων.
Η πρόσβαση στις σπάνιες γαίες αποτελεί θεμέλιο αυτής της στρατηγικής.
Αν η Κίνα συνεχίσει να περιορίζει τις εξαγωγές, αυτό θα μπορούσε να έχει σοβαρές συνέπειες στη βιομηχανική βάση της αμερικανικής άμυνας, αλλά και στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού στους τομείς των εργαλείων υψηλής ακρίβειας και των τσιπ, που είναι κρίσιμα για την τεχνητή νοημοσύνη και τις στρατιωτικές τεχνολογίες του μέλλοντος.
Σε πολλούς τομείς, οι ΗΠΑ κινδυνεύουν να μείνουν πίσω.
Στους υπερηχητικούς πυραύλους, για παράδειγμα, η Κίνα έχει ήδη αποκτήσει τεχνολογικό προβάδισμα.
Σε άλλους τομείς, όπως τα προηγμένα μαχητικά, η έλλειψη πρώτων υλών ενδέχεται να καθορίσει την έκβαση του ανταγωνισμού.
Ενδεικτικά, ο Trump ανακοίνωσε πρόσφατα το σχέδιο ανάπτυξης του F-47, ενός νέου, έκτης γενιάς, μαχητικού με εξελιγμένες δυνατότητες που θα υπερβαίνει τα σημερινά πρότυπα της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ.
Την ίδια στιγμή, η Κίνα έχει ήδη πραγματοποιήσει δοκιμαστικές πτήσεις με δύο νέα μαχητικά πρωτότυπα, τα J-36 και J-50, επιδεικνύοντας τις δικές της τεχνολογικές φιλοδοξίες.
Εάν οι ΗΠΑ συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν ελλείψεις σε βασικά ορυκτά, τότε το προβάδισμα μπορεί να περάσει στο Πεκίνο.
Υπεροχή στην παραγωγική ισχύ
Η τεχνολογική ανωτερότητα είναι απαραίτητη, αλλά σε μία μακροχρόνια σύγκρουση ΗΠΑ–Κίνας, η ικανότητα διατήρησης επαρκούς στρατιωτικής παραγωγής θα είναι κρίσιμη.
Εκεί είναι που υπεισέρχεται ο ρόλος της βιομηχανικής ισχύος —συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας κατασκευής εργαλείων και εξοπλισμού που βασίζονται στις σπάνιες γαίες.
Ακόμη και χωρίς περιορισμούς στις εξαγωγές, η Κίνα ήδη προηγείται αισθητά. Στρατηγικοί αναλυτές στις ΗΠΑ ανησυχούν για το τεράστιο χάσμα στις δυνατότητες ναυπηγήσεων.
Οι υπηρεσίες πληροφοριών εκτιμούν πως η Κίνα διαθέτει πάνω από 200 φορές μεγαλύτερη παραγωγική ικανότητα σε πλοία σε σύγκριση με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αυτό σημαίνει πως, σε περίπτωση σύρραξης, η Κίνα θα μπορούσε να αναπληρώνει πολύ πιο γρήγορα τα αποθέματά της σε πυρομαχικά και άλλο στρατιωτικό εξοπλισμό. Παράλληλα, ο ρυθμός κατασκευής κινεζικών μαχητικών προσεγγίζει ολοένα και περισσότερο εκείνον των ΗΠΑ.
Το ενδεχόμενο να δημιουργηθεί «χάσμα μαχητικών» δεν είναι πλέον θεωρητικό: υπάρχει σοβαρός κίνδυνος οι ΗΠΑ να βρεθούν πίσω, ακόμα και στα πιο προηγμένα αεροσκάφη.
Οι περιορισμοί στις σπάνιες γαίες καθιστούν αυτή την προοπτική ακόμα πιο απειλητική για την αμερικανική υπεροχή.
www.bankingnews.gr
