Η γαλλική οικονομική εφημερίδα Les Echos έγραφε το 2020: “«Οι φτωχοί είναι ο θησαυρός της Εκκλησίας», με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας των Φτωχών. Σίγουρα όμως δεν πρόκειται να στεγαστούν σε κάποιο από τα 49 πολυτελή διαμερίσματα που πρόκειται να κατασκευαστούν στη συνοικία Τσέλσι του Λονδίνου, στη διεύθυνση 60 Sloane Avenue, που ανήκει στην περιουσία του Βατικανού χάρη σε μια επένδυση ύψους 200 εκατομμυρίων δολαρίων που έγινε το 2014. Έναν χρόνο μετά την εκλογή του Πάπα Φραγκίσκου -ο οποίος είχε υποσχεθεί μια «φτωχή Εκκλησία στην υπηρεσία των φτωχών»- η Γραμματεία του Κράτους του Βατικανού εγκατέλειπε το σχέδιό της να επενδύσει στον πετρελαϊκό τομέα της Αγκόλας, προτιμώντας την πολυτελή αγορά ακινήτων στη βρετανική πρωτεύουσα”.
Το Βατικανό έχει μακρά ιστορία επενδύσεων στους τραπεζικούς και ασφαλιστικούς τομείς, με στόχο τη διασφάλιση και αύξηση των οικονομικών του πόρων για τη στήριξη των θρησκευτικών και φιλανθρωπικών του δραστηριοτήτων. Οι τραπεζικές επενδύσεις του Βατικανού διακρίνονται σε 2 θεσμικές κατηγορίες:
-Ινστιτούτο Θρησκευτικών Έργων (IOR): Γνωστό και ως Τράπεζα του Βατικανού, το IOR ιδρύθηκε το 1942 και λειτουργεί ως ανεξάρτητο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα εντός του Βατικανού. Διαχειρίζεται περιουσιακά στοιχεία ύψους 5,38 δισεκατομμυρίων ευρώ (2023) και εξυπηρετεί κυρίως καθολικά ιδρύματα και κληρικούς. Το 2023, το IOR παρουσίασε καθαρά κέρδη 30,59 εκατομμυρίων ευρώ.
-Διοίκηση της Περιουσίας της Αποστολικής Έδρας (APSA): Η APSA λειτουργεί ως το ταμείο και η κεντρική τράπεζα του Βατικανού, διαχειριζόμενη επενδύσεις σε μετοχές, ακίνητα και άλλα περιουσιακά στοιχεία. Το 2023, η συνολική αξία των περιουσιακών στοιχείων υπό τη διαχείρισή της εκτιμήθηκε σε πάνω από 2,7 δισεκατομμύρια ευρώ.
Μετοχές
Το Βατικανό διαθέτει σημαντικές επενδύσεις σε μετοχές, κυρίως στην Ιταλία, αλλά και σε άλλες χώρες. Στο ιταλικό Χρηματιστήριο το πορτφόλιο αξίας 1,6 δισ. δολάρια περιλαμβάνει επενδύσεις σε τομείς όπως οι τράπεζες, οι ασφάλειες, η χημική βιομηχανία, ο χάλυβας και οι κατασκευές. Ο Πάπας Φραγκίσκος προώθησε μεταρρυθμίσεις για μεγαλύτερη διαφάνεια στη διαχείριση των οικονομικών και το 2023 εθνικοποίησε όλα τα περιουσιακά στοιχεία των διαφόρων τμημάτων του Βατικανού, μεταφέροντάς τα υπό την σκέπη της κεντρικής διαχείρισης της Αγίας Έδρας.
Real estate κοσμοπολιτισμός
Το Βατικανό διαθέτει πάνω από 5.000 ακίνητα παγκοσμίως, σύμφωνα με τις πρώτες επίσημες ανακοινώσεις που έγιναν το 2021 από την Διοίκηση της Περιουσίας της Αποστολικής Έδρας (APSA). Αναλυτικά, κατέχει 4.051 ακίνητα στην Ιταλία και περίπου 1.120 σε άλλες χώρες, εξαιρουμένων των πρεσβειών του. Η πλειονότητα των ακινήτων του βρίσκεται στην Ρώμη με περίπου 3.000 ακίνητα. Πολλά από αυτά ενοικιάζονται σε υπαλλήλους της Εκκλησίας με μειωμένα ενοίκια ή χρησιμοποιούνται για θρησκευτικούς και κοινωνικούς σκοπούς, όπως σχολεία, νοσοκομεία και μοναστήρια.
-Στο Λονδίνο, το Βατικανό κατέχει 27 ακίνητα σε περιοχές όπως το St James’s Square, το Kensington και η New Bond Street, συνολικής αξίας περίπου 108,5 εκατομμυρίων ευρώ.
-Στο Παρίσι, η APSA διαχειρίζεται 737 ακίνητα σε περιοχές όπως το Boulevard Saint-Michel, το Odéon και τα Ηλύσια Πεδία, συνολικής έκτασης σχεδόν 56.000 τετραγωνικών μέτρων και αξίας περίπου 595,5 εκατομμυρίων ευρώ.
-Στην Ελβετία, κυρίως στη Γενεύη και τη Λωζάνη, το Βατικανό κατέχει 140 ακίνητα συνολικής έκτασης 16.000 τετραγωνικών μέτρων και αξίας άνω των 91 εκατομμυρίων ευρώ.
Εκτός από τις παραπάνω χώρες, το Βατικανό διαθέτει ακίνητα και σε άλλες πόλεις, όπως η Νέα Υόρκη, αν και οι λεπτομέρειες για αυτές τις περιοχές δεν έχουν δημοσιοποιηθεί εκτενώς. Αξιοσημείωτο είναι ότι το Παλάτι του Καστέλ Γκαντόλφο, τα θερινά παπικά ανάκτορα, ανήκει επίσης στο Βατικανό και έχει μετατραπεί σε μουσείο από το 2016.
Ασφαλιστικές και τραπεζικές επενδύσεις
Σχετικά με τις ασφαλιστικές επενδύσεις, αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι ο Μπερναρντίνο Νογκάρα, οικονομικός διαχειριστής του Βατικανού τη δεκαετία του 1930, επένδυσε σημαντικά στην ασφαλιστική εταιρεία Assicurazioni Generali, τη μεγαλύτερη της Ιταλίας. Αυτές οι επενδύσεις συνέβαλαν στην ενίσχυση των οικονομικών του Βατικανού. Το πραγματικό αποτύπωμα της παρουσίας του Πάπα Φραγκίσκου ήταν οι μεταρρυθμίσεις για μεγαλύτερη διαφάνεια και ηθική στις επενδύσεις του Βατικανού. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι το Βατικανό κατέχει ανεκτίμητα έργα τέχνης και πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως η Cappella Sistina καθώς έργα του Μιχαήλ Άγγελου και του Ραφαήλ, τα οποία δεν αποτιμώνται εμπορικά.
