Επιστολή που φέρει την υπογραφή του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Hakan Fidan επιβεβαιώνει για πρώτη φορά ότι, μετά το τουρκολιβυκό σύμφωνο, βρίσκονται σε εξέλιξη μυστικές διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό θαλάσσιων συνόρων μεταξύ Τουρκίας και Συρίας, μετά την ανατροπή του καθεστώτος Assad από τζιχαντιστικές ομάδες που υποστηρίχθηκαν από την Τουρκία πέρυσι.
Η επιστολή, την οποία εξασφάλισε το Nordic Monitor, αποκαλύπτει ότι έχουν δοθεί εντολές σε πολλά τουρκικά θεσμικά όργανα να συντάξουν συμφωνία για Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) με τη Συρία.
Στόχος είναι η διασφάλιση των συμφερόντων τόσο της Τουρκίας όσο και της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ), ενός αποσχισθέντος κράτους στο νησί της Μεσογείου που αναγνωρίζεται μόνο από την Άγκυρα.
«Μετά την ανατροπή του καθεστώτος Μπααθ και τη μεταβίβαση της εξουσίας σε μεταβατική κυβέρνηση, καταβάλλονται προσπάθειες σε συντονισμό με τα αρμόδια θεσμικά μας όργανα για τον καθορισμό της θαλάσσιας οριογραμμής με τη Συρία και τον προσδιορισμό περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας πέραν των χωρικών υδάτων, κατά τρόπο που να προστατεύει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της χώρας μας», αναφέρει ο Fidan στην επιστολή, με ημερομηνία 16 Ιουνίου, που απευθύνεται στο Γραφείο του Προέδρου της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης.
Ο Fidan τόνισε επίσης ότι η Τουρκία παραμένει προσηλωμένη στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων και συμφερόντων της ΤΔΒΚ σε οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών με τη Δαμασκό.
Eπίσημη επιβεβαίωση
Η επιστολή αυτή αποτελεί την πρώτη επίσημη επιβεβαίωση ότι προετοιμασίες για μια τέτοια θαλάσσια συμφωνία βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη — παρά προηγούμενες δημόσιες δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Μεταφορών που άφηναν να εννοηθεί πως η Άγκυρα εξέταζε το ενδεχόμενο μιας τέτοιας συμφωνίας μόνο ως μελλοντική πιθανότητα.
Ο Fidan απέρριψε επίσης τους ισχυρισμούς ότι η Τουρκία είχε δεσμευτεί να μην επιδιώξει συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με τη Συρία κατά τη συνάντησή του στις 12 Ιανουαρίου 2025 στο Ριάντ με την Kaya Kallas, την ύπατη εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
«Θα ήταν χρήσιμο να ληφθούν υπόψη οι επίσημες δηλώσεις και ανακοινώσεις του υπουργείου μας επί του θέματος», αναφέρει στην επιστολή ο Fidan, προσθέτοντας: «Η ΕΕ δεν έχει κανένα δικαίωμα να σχολιάζει μια πιθανή συμφωνία μεταξύ δύο κυρίαρχων κρατών σχετικά με τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας τους.»
Μια τουρκοσυριακή συμφωνία για θαλάσσια σύνορα θα μπορούσε να μεταβάλει σημαντικά τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην ανατολική Μεσόγειο, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί σε εστία περιφερειακών εντάσεων.
Περί ΑΟΖ…
Η ανακάλυψη πλούσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στον βυθό έχει οδηγήσει σε αλληλεπικαλυπτόμενες διεκδικήσεις από διάφορα παράκτια κράτη, με την Τουρκία να βρίσκεται στο επίκεντρο διενέξεων που περιλαμβάνουν την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο.
Δεδομένου του περίπλοκου ιστορικού της περιοχής και των αλληλεπικαλυπτόμενων διεκδικήσεων ΑΟΖ, οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Συρίας θα μπορούσε να εντείνει περαιτέρω τις εντάσεις μεταξύ Άγκυρας και των κρατών-μελών της ΕΕ, Ελλάδας και Κύπρου, φέρνοντας τις Βρυξέλλες αντιμέτωπες με ακόμη μια αντιπαράθεση με την μακροχρόνια υποψήφια προς ένταξη χώρα.
Η Τουρκία φαίνεται να εκμεταλλεύεται μια στρατηγική ευκαιρία στη Συρία μετά τον Assad, η οποία πλέον κυβερνάται από τον Πρόεδρο Ahmad al-Sharaaj, με τον οποίο οι Τούρκοι αξιωματούχοι διατηρούν μακροχρόνιες, αν και μυστικές, επαφές. Από την έναρξη του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2011, η Τουρκία υποστήριξε και εξόπλισε διάφορες τζιχαντιστικές ομάδες με στόχο την ανατροπή του Assad.
Η Άγκυρα είχε στο παρελθόν προσπαθήσει να επιτύχει συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την κυβέρνηση Assad, αλλά οι προσπάθειες αυτές εκτροχιάστηκαν λόγω της έκρηξης του συριακού πολέμου το 2011.
Αυτή τη φορά, μια επιτυχής συμφωνία δεν θα όριζε μόνο επισήμως τα θαλάσσια σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία, αλλά θα ενίσχυε επίσης τα νομικά ερείσματα της Άγκυρας στην περιοχή, θα παρείχε ντε φάκτο αναγνώριση στην ΤΔΒΚ και ενδεχομένως θα άνοιγε νέες περιοχές για έρευνες υδρογονανθράκων.
Η συμφωνία θα μπορούσε επίσης να ανοίξει τον δρόμο για κοινή εκμετάλλευση διασυνοριακών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων από την Τουρκία και τη Συρία.
Δεδομένου ότι η Δαμασκός σήμερα δεν διαθέτει δυνατότητα διεξαγωγής υπεράκτιων γεωτρήσεων, η Άγκυρα πιθανότατα θα αναλάβει την τεχνική και επιχειρησιακή ηγεσία μιας τέτοιας συνεργασίας.
Επιπλοκές…
Ωστόσο, η προτεινόμενη συμφωνία αναμένεται να περιπλέξει περαιτέρω τις σχέσεις της Τουρκίας με τρίτες χώρες, όπως η Κύπρος, το Ισραήλ και ο Λίβανος — χώρες που έχουν τα δικά τους συμφέροντα στα αμφισβητούμενα ύδατα της Μεσογείου και ανησυχούν για κάθε κίνηση που θα μπορούσε να μεταβάλει τις ισορροπίες στις θαλάσσιες διεκδικήσεις.
Η Τουρκία εδώ και χρόνια αντιτίθεται στις συμφωνίες οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών που υπέγραψε η Κύπρος με την Αίγυπτο το 2003, τον Λίβανο το 2007 και το Ισραήλ το 2010, υποστηρίζοντας ότι οι συμφωνίες αυτές παραβιάζουν τα δικαιώματα της ΤΔΒΚ. Η Άγκυρα και η ΤΔΒΚ έχουν επίσης επικρίνει την απόφαση της Λευκωσίας να παραχωρήσει άδειες έρευνας για υπεράκτια οικόπεδα υδρογονανθράκων.
Η Τουρκία φαίνεται να ακολουθεί ένα παρόμοιο μοντέλο με εκείνο που εφάρμοσε με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης, το οποίο κατέληξε στη διαβόητη συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης του 2019. Η συμφωνία αυτή κλιμάκωσε απότομα τις εντάσεις με την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε απάντηση στο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε στις 12 Δεκεμβρίου 2019 ότι η συμφωνία παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ και δεν μπορεί να παράγει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη.
Σε κάθε περίπτωση, κάπως, έτσι, τα «ήρεμα νερά» που κατά καιρούς ευαγγελιζόταν ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, γίνονται… φουρτούνες.
bankingnews.gr
