Αιγηίδα – Έτσι ξεκίνησε ο πολιτισμός πριν 2 εκατομμύρια χρόνια

Η Αιγηίδα ήταν η ενιαία ξηρά, που κάλυπτε το Αιγαίο πέλαγος και μεγάλο μέρος της τωρινής ηπειρωτικής Ελλάδας, περίπου πριν 2.000.000 χρόνια.

Ουσιαστικά, περιλάμβανε σε πολλά σημεία τμήματα εδάφους ολόκληρης της σημερινής Ελλάδας, μαζί με τμήματα του Αιγαίου, που τότε ήταν στην πλειονότητά του ξηρά, και τη δυτική Μικρά Ασία, αλλά σε ενδιάμεσα σημεία της Αιγηίδας υπήρχαν διαμορφωμένα και διάφορα θαλάσσια μέρη ή λίμνες.

Από την Παγγαία στην Αιγηίδα
Η υπερήπειρος Παγγαία ή Πανγαία που είχε διαμορφωθεί, κυρίως κατά την Τριασική περίοδο (250-210 εκατομμύρια χρόνια), επέτρεπε στα ζώα του πλανήτη να μεταναστεύουν από το Νότιο Πόλο στο Βόρειο Πόλο. Μετά τη μεγάλη καταστροφή και εξαφάνιση των έμβιων όντων και των φυτών, ανάμεσα στην Πέρμια περίοδο και την Τριασική περίοδο (290-210 εκατομμύρια χρόνια) χάρη στη θερμότητα του νερού η ζωή άρχισε να αναπτύσσεται εκ νέου στη μεγάλη θάλασσα της Τηθύος.

Από την πρώιμη Ιουρασική περίοδο (210 εκατομμύρια χρόνια) η Τηθύς θάλασσα χώριζε τις βόρειες ηπείρους από την Γκοντβάνα. Αν και η Παγγαία παρέμενε ακόμα ενιαία, οι πρώτες διαιρέσεις της μεγάλης αυτής υπερηπείρου άρχισαν να παρουσιάζονται. Η Παγγαία άρχισε να διαλύεται κατά τη Μέση Ιουρασική εποχή (180-160 εκατομμύρια χρόνια), αφού πρώτα άρχισε να διευρύνεται και ο Ατλαντικός ωκεανός, που αρχικά ήταν ένας σχετικά στενός ωκεανός, που χώριζε την Αφρική από την ανατολική Βόρεια Αμερική.

Η ανατολική Γκοντβάνα άρχισε σταδιακά να διαχωρίζεται από την δυτική Γκοντβάνα. Κατά τη διάρκεια της Κρητιδικής περιόδου (140-65 εκατομμύρια χρόνια) ο νότιος Ατλαντικός ωκεανός μεγάλωσε κι άλλο. Η Ινδία χώρισε από τη Μαδαγασκάρη και κινήθηκε προς το βορρά σε πορεία σύγκρουσης με την Ευρασία. Η Βόρεια Αμερική ακόμη συνδεόταν σε κάποια σημεία με την Ευρώπη, ενώ η Αυστραλία ήταν ακόμη ενωμένη με την Ανταρκτική. Πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια ένας αστεροειδής δημιουργεί τον κρατήρα Τσικσουλούμπ στο Μεξικό. Το γεγονός αυτό προκαλεί παγκόσμια μεταβολή του κλίματος και πιθανόν να συνετέλεσε στην εξαφάνιση των δεινοσαύρων, καθώς και άλλων μορφών ζωής.

Κατά την Ύστερη Κρητιδική εποχή οι ωκεανοί επεκτάθηκαν και άλλο, ενώ η Ινδία πλησίασε το νότιο μέρος της Ασίας. Τελικά πριν από 50 – 55 εκατομμύρια χρόνια, η Ινδία ενώνεται σταδιακά με την Ασία και σχηματίζει το θιβετιανό οροπέδιο και τα Ιμαλάια.[3] Η Αυστραλία, η οποία πριν ήταν ενωμένη με την Ανταρκτική, άρχισε να κινείται ταχύτατα προς τα βόρεια. Είκοσι (20) εκατομμύρια χρόνια πριν, η Ανταρκτική άρχισε να καλύπτεται με πάγο και οι βόρειοι ήπειροι ψύχονται.

Η δημιουργία της Αιγηίδας

Η περιοχή της Ελλάδας, κατά την Ύστερη Κρητιδική εποχή εμφανίζει, σιγά-σιγά, τη πρώτη της μορφή, αλλά ακόμα τα νησιά του Αιγαίου δεν είχαν διαμορφωθεί. Η πρώτη αυτή μορφή περιλάμβανε μια ενιαία ξηρά: Αυτή της Αιγηίδας. Η Αιγηίδα ήταν λοιπόν το τμήμα της επιφάνειας της γης που περιλάμβανε ολόκληρη σχεδόν τη σημερινή ηπειρωτική Ελλάδα μαζί με το Αιγαίο πέλαγος (ως τμήμα ξηράς) και τη δυτική Μικρά Ασία. Ουσιαστικά η Αιγηίδα αναδύθηκε από την Τηθύ θάλασσα στις αρχές της Μειόκαινου εποχής και πριν από το τέλος της Ολιγόκαινου εποχής, δηλαδή πριν από 30 εκατομμύρια χρόνια.

Το Ιόνιο Πέλαγος και το Αιγαίο Πέλαγος ήταν τότε πεδιάδες που τις διέρρεαν ο Αδρίας ποταμός, ο οποίος κατερχόταν από τις Άλπεις και ο Αιγαίος ποταμός, ο οποίος κατερχόταν από τη λίμνη, την οποία αποτελούσε τότε ο Εύξεινος Πόντος. Ανατολικά της σημερινής Εύβοιας υπήρχε λίμνη, ενώ λίμνη ήταν και η Θεσσαλία. Στην Αιγηίδα παρουσιάσθηκαν και οι πρώτοι κάτοικοι, πρόγονοι των σημερινών Ελλήνων. Ουσιαστικά το βασικό περίγραμμα της σημερινής Ελλάδας διαμορφώθηκε κατά την περίοδο του Ολιγόκαινου και την αρχή της Μειόκαινου εποχής.

Η παλαιογεωγραφική εικόνα, που είχε διαμορφωθεί, περιλάμβανε:

Μια νησιωτική αλυσίδα (που σχημάτιζε η ραχοκοκαλιά της σημερινής Πίνδου),
Μια θαλάσσια λεκάνη (που περιελάμβανε τις περιοχές της σημερινής Δυτικής Μακεδονίας, την Καρδίτσα, τα Τρίκαλα, την Καλαμπάκα, τα Γρεβενά, την Καστοριά και άλλες περιοχές νοτιότερα ως τις Κυκλάδες),
Την Αιγηίδα,
Μια θαλάσσια λεκάνη (στο βόρειο Αιγαίο, περιφερειακά της νότιας Ροδόπης), και την ορεινή Ροδόπη.

Κατά την Ανώτερη Μειόκαινο εποχή (6-5 εκατομμύρια χρόνια), η θαλάσσια λεκάνη που χώριζε την Πίνδο από την ανατολικά εκτεινόμενη Αιγηίδα περιορίστηκε μόνο στο νότιο τμήμα, όπου διαμορφώθηκε η λεκάνη του Κρητικού πελάγους. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκαν θαλάσσιες λουρίδες ανάμεσα στο βόρειο Αιγαίο και το Κρητικό πέλαγος.

Από την Αιγηίδα στο Αιγαίο πέλαγος

Κατά τη διάρκεια της Ανώτερης Πλειόκαινου εποχής (2,5 εκατομμύρια χρόνια), η καταβύθιση της ξηράς εντάθηκε, με παράλληλη αποκοπή της Πελοποννήσου, από την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα και με ταυτόγχρονη ανάπτυξη του Αιγαίου πελάγους. Τελικά πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια η Αιγηίδα κομματιάστηκε και ύστερα από πολλές καταβυθίσεις σχηματίστηκε το Αιγαίο πέλαγος. Από το στάδιο αυτό έως τώρα (τελευταίο 1 εκατομμύριο χρόνια) παρατηρήθηκε σταδιακά ανύψωση της Πελοποννήσου και της Κρήτης και καταβύθιση του Αιγαίου και ιδιαίτερα των Κυκλάδων.

Το κλίμα της Αιγηίδας

Την Μειόκαινο εποχή, το κλίμα της Αιγηίδας ήταν πολύ πιο θερμό από το σημερινό. Την επιφάνεια της Αιγηίδας κάλυπταν εκτεταμένα δάση και σαβάνες, που τις διέκοπταν εκτεταμένες λίμνες με γλυκό νερό. Η βλάστηση περιλάμβανε κυρίως ανθοφόρα και κωνοφόρα φυτά, όπως οι κυπαρισσίδες, οι γιγαντιαίες σεκόιες, οι κουνιχάμιες, οι πευκίδες, αλλά και βελανιδιές, καρυδιές, δαφνίδες, κανελλόδενδρα, λεύκες, και πολλά άλλα είδη. Δεν έλειπαν ακόμη τα φοινικόδενδρα, καθώς και πολλά άλλα φυτά της οικογένειας των φοινικίδων.

Στο χερσαίο χώρο της Αιγηίδας υπήρχαν, ελέφαντες και δεινοθήρια, σαρκοφάγα, αντιλόπες, γαζέλες, καμηλοπαρδάλεις, ιπποπόταμοι, ρινόκεροι.