Ανακαλύφθηκαν τερατώδη οστά ηλικίας 700.000 ετών στη Μεγαλόπολη.

Οστά ηλικίας 700.000 ετών στη Μεγαλόπολη.
Εντυπωσιακά είναι τα ευρήματα που σχετίζονται με την περιοχή της Πελοποννήσου, τα οποία ήρθαν στο φως μέσα από το πενταετές πρόγραμμα επιφανειακής και γεωαρχαιολογικής έρευνας που ολοκλήρωσαν πρόσφατα το Υπουργείο Πολιτισμού και η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών. Σύμφωνα με τα στοιχεία, το λιγνιτωρυχείο και η λεκάνη της Μεγαλόπολης αποτέλεσαν ένα από τα νοτιότερα οικολογικά καταφύγια της Ευρώπης κατά τις παγετώδεις περιόδους του Μέσου Πλειστόκαινου. Μια συγκεκριμένη αρχαιολογική θέση, γνωστή ως «Κυπαρίσσια 4», που εντοπίστηκε στο λιγνιτωρυχείο, αναγνωρίζεται πλέον ως η παλαιότερη χρονολογημένη αρχαιολογική θέση στην Ελλάδα, με ηλικία περίπου 700.000 ετών.

«Με αυτή την ανακάλυψη, εισάγουμε τον ελλαδικό χώρο στο “παιχνίδι” της ανθρώπινης εξέλιξης και της αποίκισης της Ευρώπης από τους ανθρωπίδες, κάτι που μέχρι τώρα δεν είχε σχέση με την Ελλάδα», αναφέρει ο Παναγιώτης Καρκάνας, γεωαρχαιολόγος της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, ο οποίος συνδιηύθυνε το πρόγραμμα μαζί με την Ελένη Παναγοπούλου-Καράμπελα της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας του ΥΠΠΟΑ και την Κατερίνα Χαρβάτη του Πανεπιστημίου του Tίμπινγκεν. Εξίσου σημαντικό είναι ότι ανακαλύφθηκαν όχι μία, αλλά πέντε νέες θέσεις, που είναι συναφείς στρωματογραφικά και «δένουν» τα αποτελέσματα της έρευνας. Σε αρκετές από αυτές βρέθηκαν κατάλοιπα και οστά από εξαφανισμένα ζώα (όπως τα γιγαντιαία ελάφια και οι μακάκοι, καθώς και προϊστορικοί ελέφαντες, ρινόκεροι και ιπποπόταμοι), καθώς και λίθινα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν στην επεξεργασία των οστών των ζώων.

«Ένα ερώτημα που θέσαμε», προσθέτει, «ήταν αν ο ελλαδικός χώρος υπήρξε η περιοχή μέσω της οποίας έγινε η αποίκιση της Ευρώπης από τους πρώιμους ανθρώπους. Διαπιστώνοντας συνεχή ανθρώπινη παρουσία σε ένα τόσο νότιο σημείο για τόσο μεγάλο διάστημα και συνδυάζοντας το με τη γνώση μας ότι η στάθμη του Αιγαίου κατέβαινε πολύ κατά τις παγετώδεις περιόδους –τόσο που οι Κυκλάδες σχεδόν ενώνονταν με την Αττική– καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το Αιγαίο να λειτουργούσε ως μια “γέφυρα” για τη διέλευση των ανθρώπων στην ευρωπαϊκή ήπειρο».

Μία ακόμη τοποθεσία που ανακαλύφθηκε στο λιγνιτωρυχείο της Μεγαλόπολης και χρονολογείται περίπου 300.000 χρόνια πριν είναι η «Χωρέμη 7». Ο κ. Καρκάνας επισημαίνει τη σημασία της: «Είναι ίσως μία από τις παλαιότερες στην Ευρώπη με λιθοτεχνία της λεγόμενης Μέσης Παλαιολιθικής περιόδου. Τότε, ο τρόπος κατασκευής εργαλείων από τους πρώιμους ανθρώπους αλλάζει. Έτσι, βλέπουμε ότι ο ελλαδικός χώρος δεν ήταν περιθωριοποιημένος σε αυτή την εξέλιξη, αλλά διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο σε αυτή τη νέα φάση. Δεν ήταν απλώς ένα “αποπαίδι” που κάποια στιγμή δέχθηκε τη νέα τεχνολογία».

Τα ζώα, ωστόσο, δεν ήταν λιγότερο ικανοποιημένα. Όπως αναφέρει ο κ. Καρκάνας, αν και η μέση ετήσια θερμοκρασία ήταν τότε περίπου δέκα βαθμούς Κελσίου χαμηλότερη, και η κορυφή του Ταϋγέτου ήταν καλυμμένη με παγετώνες, οι μικροκλιματικές συνθήκες της Μεγαλόπολης ευνοούσαν την επιβίωση. «Αυτά τα ζώα είχαν εξαιρετική ικανότητα προσαρμογής, αρκεί το νερό να μην ήταν παγωμένο. Το περιβάλλον ήταν κρύο, αλλά και πολύ ιδιαίτερο. Αυτό το γνωρίζουμε επειδή η κατάσταση διατήρησης των ευρημάτων είναι εξαιρετικά καλή. Βρήκαμε ακόμη και βιοχημικά υπολείμματα λιπιδίων καθώς και ολόκληρα έντομα, που μας παρέχουν ακριβείς πληροφορίες για τη θερμοκρασία του εδάφους και του νερού».

Η πρώτη αρχαιολογική θέση στη Μεγαλόπολη, η «Μαραθούσα 1», ανακαλύφθηκε το 2013 υπό τη διεύθυνση της Ελένης Παναγοπούλου του ΥΠΠΟΑ και τοποθέτησε τα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή πριν από 450.000 χρόνια. Οι νέες θέσεις που ανακάλυψε η ομάδα, σχολιάζει η Κατερίνα Χαρβάτη, «έσπρωξαν» την αρχαιότερη μέχρι τώρα γνωστή παρουσία των ανθρωπιδών στον ελλαδικό χώρο κατά 250.000 χρόνια πιο πίσω και μαρτυρούν ότι οι άνθρωποι ζούσαν στην περιοχή για μεγάλες χρονικές περιόδους.

«Με τα ευρήματά μας πλησιάζουμε τις θέσεις από άλλα μέρη της Ευρώπης, όπου ο άνθρωπος εμφανίζεται πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια, όπως στην Ιβηρική Χερσόνησο για παράδειγμα. Το γεγονός ότι πλέον έχουμε εντοπίσει αρχαιολογικές θέσεις σε όλη τη στρωματογραφική ακολουθία του ορυχείου, σε συνδυασμό με την ένδειξη ότι οι ανθρωπίδες επέζησαν και στις παγετώδεις περιόδους, είναι μια πολύ ισχυρή ένδειξη ότι κατά πάσα πιθανότητα υπήρξε συνεχής ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή και ότι δεν ήταν μόνο πέρασμα αλλά ένα ιδανικό περιβάλλον για τους ανθρωπίδες επί εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια».