Αυτοί είναι οι ύποπτοι για την καταστροφή της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας

Η Αλεξάνδρεια ήταν μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της αρχαιότητας. Ιδρύθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο το 332 π.Χ όταν κατέκτησε την Αίγυπτο.

Συγκεκριμένα, προτού αναχωρήσει ο Μέγας Αλέξανδρος από την Αίγυπτο για να συνεχίσει την εκστρατεία του στα βάθη της Ανατολής, αποφάσισε να ιδρύσει μία πόλη στα παράλια της Μεσογείου, στην οποία χάρισε το όνομά του.

Ο Πτολεμαίος, στρατηγός του Μεγάλου Αλέξανδρου, διορίστηκε ανώτατος κυβερνήτης της Αιγύπτου μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλέξανδρου το 323 π. Χ . Ο ίδιος ανακήρυξε τον εαυτό του βασιλιά με το όνομα Πτολεμαίος ο Α . Οι Αιγύπτιοι αναγνώρισαν τον Πτολεμαίο ως διάδοχο των Φαραώ της ανεξάρτητης Αιγύπτου. Στη συνέχεια ο Πτολεμαίος έκανε την Αλεξάνδρεια πρωτεύουσα της Αιγύπτου στη θέση της Μέμφιδος.
Αυτή ήταν η αρχή της ακμής της. Η δυναστεία των Πτολεμαίων συνέχισε το όραμα του Μεγάλου Αλέξανδρου, που ήθελε να κάνει την Αλεξάνδρεια το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι της Μεσογείου και παγκόσμιο πολιτιστικό κέντρο. Ο Πτολεμαίος ο Α´ίδρυσε την βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, εκπληρώνοντας το όνειρο του Μ. Αλέξανδρου, που και αυτός με τη σειρά του το είχε εμπνευστεί από τον Αριστοτέλη.

Έτσι άρχισε η συγκέντρωση όλου του επιστημονικού και πολιτιστικού πλούτου που ήταν σκορπισμένος σε διάφορες συλλογές και βιβλιοθήκες. Λέγεται ότι τοποθέτησε αρχικά 200.000 τόμους. Ο διάδοχος του, Πτολεμαίος Β´, διπλασίασε τα βιβλία. Στο πέρασμα των αιώνων η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας εξελίχθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του αρχαίου κόσμου. Ο πλούτος της ανερχόταν στις 700.000 χειρόγραφες περγαμηνές. Διανοούμενοι της εποχής, επιστήμονες, μαθηματικοί, ποιητές, πήγαιναν εκεί για να μελετήσουν και να ανταλλάξουν ιδέες. Ήταν δηλαδή σαν το πρώτο αρχαίο πανεπιστήμιο.

Όμως η βιβλιοθήκη καταστράφηκε και όλα τα χειρόγραφα χάθηκαν. Τι προκάλεσε λοιπόν την καταστροφή της ; Διάφορες θεωρίες για την εξαφάνιση κυκλοφορούν εδώ και αιώνες. Η ιστορική έρευνα έχει καταλήξει σε τρεις βασικούς υπόπτους: Έναν Ρωμαίο, έναν χριστιανό και έναν μουσουλμάνο. Ο πλούτος της ανερχόταν στις 700.000 χειρόγραφες περγαμηνές. Διανοούμενοι της εποχής, επιστήμονες, μαθηματικοί, ποιητές, πήγαιναν εκεί για να μελετήσουν και να ανταλλάξουν ιδέες.

1ος ύποπτος : ο Ιούλιος Καίσαρας .Το πρώτο πλήγμα που δέχθηκε η βιβλιοθήκη ήταν το 48 π.Χ κατά τη διαμάχη μεταξύ Ιουλίου Καίσαρα και Πτολεμαίου του 13 ου. Σύμφωνα με πηγές, ο Καίσαρας διέταξε να βάλουν φωτιά στα ίδια του τα πλοία, για να μην τον περικυκλώσει ο εχθρός . Η φωτιά επεκτάθηκε γρήγορα και κατά λάθος κατέστρεψε τη βιβλιοθήκη. Κάποιες άλλες πηγές όμως θέτουν υπό αμφισβήτηση αυτή την εκδοχή, αφού το Μουσείο που ήταν δίπλα από την βιβλιοθήκη παρέμεινε άθικτο. Γι ´αυτό κάποιοι μελετητές λένε ότι δεν καταστράφηκε η γνωστή βιβλιοθήκη, αλλά μια αποθήκη που περιείχε αντίγραφα.

2ος ύποπτος : ο πατριάρχης Αλεξάνδρειας Θεόφιλος. Το 391 μ. Χ ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος αποφάσισε με διάταγμα να καταστραφούν όλοι οι παγανιστικοί ναοί. Ο πατριάρχης Αλεξάνδρειας Θεόφιλος ξεκίνησε με την καταστροφή του ναού του Σεράπιδος, στον οποίο υπήρχε αξιόλογη βιβλιοθήκη. Όμως και αυτή η εκδοχή είναι αβάσιμη, αφού πρόκειται για έναν ναό και όχι για την βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Επίσης, δεν υπάρχουν αρχαίες πηγές που να αναφέρουν καταστροφή οποιασδήποτε βιβλιοθήκης.

3ος ύποπτος : ο χαλίφης Ομάρ της Δαμασκού .Τον 7ο αιώνα ο χαλίφης Ομάρ της Δαμασκού κατέλαβε την πόλη της Αλεξάνδρειας και διέταξε την καταστροφή των έργων της βιβλιοθήκης που έρχονταν σε αντίθεση με το Κοράνι. Οι στρατιώτες του έκαψαν όλα τα βιβλία εκτός από εκείνα του Αριστοτέλη. Τους πήρε 6 μήνες για να τα καταστρέψουν και μάλιστα χρησιμοποιούσαν τη φωτιά για να ζεστάνουν τα δημόσια λουτρά όπου διασκέδαζαν. Και σ’ αυτήν την εκδοχή όμως, υπάρχουν ενστάσεις από τους μελετητές.

Αφ’ ενός υπάρχει αναφορά για καταστροφή μόνο βιβλίων και όχι βιβλιοθήκης και αφ´ετέρου, είναι πολύ πιθανό ο χριστιανός συγγραφέας που μετέφερε την πληροφορία να παραποίησε εσκεμμένα την αλήθεια. Λένε δηλαδή οι μελετητές ότι οι Ευρωπαίοι συγγραφείς του Μεσαίωνα είχαν κάθε λόγο να λοιδορήσουν τους Μωαμεθανούς εχθρούς τους. Απεικόνιση της αρχαίας Αλεξάνδρειας.

Το σίγουρο είναι πως ούτε πάπυροι διασώθηκαν, ίσως και λόγω κλιματολογικών συνθηκών, ούτε ερείπια της βιβλιοθήκης βρέθηκαν. Το πιο πιθανό είναι η βιβλιοθήκη να καταστράφηκε σταδιακά με την παρακμή της Ελληνικής δυναστείας των Πτολεμαίων. Η πολιτική των Ρωμαίων και Βυζαντινών αυτοκρατόρων που ακολούθησαν καθόρισε τη μοίρα αυτής της σπουδαίας βιβλιοθήκης. Η έλλειψη παιδείας και αγάπης για τα γράμματα οδήγησε την βιβλιοθήκη σε αφανισμό. Όταν ενισχύθηκε ο Χριστιανισμός τότε, οτιδήποτε είχε σχέση με την αρχαία γνώση ταυτιζόταν με την ειδωλολατρεία και έπρεπε να καταστραφεί.