Chukotka – Πώς η Αρκτική τελειώνει τον πόλεμο στην Ουκρανία

Μετά την επανεκλογή του Donald Trump στην προεδρία των ΗΠΑ (5/11/2024), η προεκλογική υπόσχεσή του να τερματίσει άμεσα τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας φαίνεται όλο και πιο δύσκολη, καθώς η κατάσταση συνεχίζει να επιδεινώνεται.

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η αποστολή περισσότερων όπλων στην Ουκρανία και η επιβολή περισσότερων κυρώσεων στη Ρωσία θα είναι επιτυχής ως προς την επίτευξη ειρήνης.
Ο ρωσικός στρατός συνεχίζει την σταθερή προέλασή του, επομένως ο Ρώσος πρόεδρος Vladimir Putin μπορεί κάλλιστα να έχει συμπεράνει ότι η χώρα του θα πρέπει να πιέσει για μια πιο ολοκληρωμένη ρωσική στρατιωτική νίκη και να αψηφήσει κάθε βραχυπρόθεσμη ειρηνευτική πρόταση της Δύσης.
Ωστόσο, η επερχόμενη κυβέρνηση στις ΗΠΑ έχει την ευκαιρία να ξεφύγει από το παρόν status quo και να δελεάσει τη Ρωσία να τερματίσει τον πόλεμο, γράφει ο Lyle J. Goldstein, καθηγητής στο αμερικανικό Naval War College σε ανάλυσή του στο Responsible Statecraft.

Μία τέτοια κίνηση θα μπορούσε να περιλαμβάνει κίνητρα σε σχέση με την Αρκτική – ένα ζήτημα που εγγυάται ότι θα τραβήξει την προσοχή του Putin.
Μια τέτοια επιλογή θα μπορούσε επίσης να αποδειχθεί ελκυστική για τον Trump ο οποίος προσεγγίζει τον κόσμο μέσα από το πρίσμα ενός επιχειρηματία που θέλει να κάνει μεγάλες συμφωνίες.

Η χρυσοφόρα Βόρεια Θαλάσσια Διαδρομή

Η συμμετοχή του Putin σε μια τελετή τoν Νοέμβριο για την καθέλκυση του νέου πυρηνικού παγοθραυστικού Chukotka προκάλεσε ελάχιστη προσοχή στη Δύση, αλλά έδειξε την εστίαση του Ρώσου προέδρου στην ανάπτυξη της περιοχής της Αρκτικής.
Λέγεται ότι το πλοίο είναι το μεγαλύτερο και πιο ικανό παγοθραυστικό στον κόσμο με μήκος 172 μέτρα και εκτόπισμα 33.500 τόνων, με δύο πυρηνικούς αντιδραστήρες που παρέχουν ισχύ 350 μεγαβάτ, επιτρέποντάς του να σπάσει πάγο πάχους σχεδόν 3 μέτρων.
Τέτοια πλοία δεν είναι φθηνά και το Chukotka κοστίζει περίπου μισό δισεκατομμύριο δολάρια, σημειώνει ο Goldstein.
Το Chukotka είναι το τέταρτο σε μια σειρά πυρηνικών παγοθραυστικών, με ένα άλλο της ίδιας κατηγορίας, το Yakutia, επίσης να πλησιάζει στην ολοκλήρωσή του και μια νέα καρίνα που πρόκειται να κατασκευαστεί το 2025.

Η Αρκτική στην κορυφή της ατζέντας για τη Ρωσία

Τον Οκτώβριο, μια ακόμη πιο φιλόδοξη κατηγορία πυρηνικών παγοθραυστικών έλαβε το πράσινο φως για κατασκευή σε ναυπηγείο κοντά στο Vladivostok, κόστους 1 δισ. δολάρια, ποσό αστρονομικό στη Ρωσία.
Ο προορισμός των παγοθραυστικών είναι η Βόρεια Θαλάσσια Διαδρομή (NSR), μια ναυτιλιακή διαδρομή που εκτείνεται βόρεια της Ρωσίας και συνδέει τη Δυτική Ευρώπη με Ασία-Ειρηνικό.

Το 2024 πολλά νέα ρεκόρ καταγράφηκαν στη NSR, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου πλοίου μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που διέσχισε ποτέ τη Βόρεια Θαλάσσια Διαδρομή τον Σεπτέμβριο και της μεγαλύτερης ποσότητας πετρελαίου που έχει μεταφερθεί στα χρονικά.
Για τον Ρώσο ηγέτη η Αρκτική βρίσκεται πάντα στην κορυφή της ατζέντας, επειδή αποτελεί περίπου το 10% του ρωσικού ΑΕΠ και το 20% των εξαγωγών της.
Οι Ρώσοι στοχεύουν να πολλαπλασιάσουν τις εξαγωγές ρωσικών πόρων μέσω της NSR κατά έξι ή επτά φορές σε 200 εκατομμύρια τόνους τα επόμενα πέντε χρόνια.

Σύμφωνα με μια έκθεση στα μέσα του 2024, «η Ρωσία έχει σίγουρα τους πόρους της Αρκτικής για να τροφοδοτήσει αυτήν την τεράστια επέκταση των εξαγωγών».
Ωστόσο, οι αρκτικές φιλοδοξίες του Κρεμλίνου υπερβαίνουν κατά πολύ το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Όπως καταλαβαίνουν όλοι οι Ρώσοι ηγέτες, η οικονομική ανάπτυξη της χώρας παρεμποδιζόταν πάντα από το απλό γεγονός ότι τα περισσότερα από τα γιγάντια ποτάμια της Ρωσίας, όπως ο Ob, ο Yenisei και ο Lena, καταλήγουν όλα βόρεια στην Αρκτική.

Έτσι, μία λειτουργική NSR, που διασχίζεται καθ ‘ όλη τη διάρκεια του χρόνου κρατά το κλειδί για την απελευθέρωση της σημαντικής ανάπτυξης στο αχανές, πλούσιο σε πόρους εσωτερικό της χώρας και ευρύτερα για τη Σιβηρία – ένας στόχος σχεδόν τόσο παλιός όσο και το ίδιο το ρωσικό κράτος.

Το σχέδιο Chukotka αγκαλιάζει και η Κίνα

Ο Putin γνωρίζει καλά ότι η κατασκευή αρμάτων μάχης και πυραύλων από μόνη της δεν θα κάνει τη Ρωσία ισχυρή και ευημερούσα στο μέλλον, αλλά αυτό το μέγα έργο θα μπορούσε να ανοίξει αυτή τη δυνατότητα.
Η Κίνα έχει επίσης αγκαλιάσει την NSR μέσω του «Πολικού Δρόμου του Μεταξιού» και έχει επιδιώξει να συνεργαστεί στενά με το Κρεμλίνο στην Αρκτική.

Μια κινεζική ανάλυση του 2024 υποστηρίζει ότι το Πεκίνο πρέπει να διασφαλίσει ότι οι κινεζικές και ρωσικές εταιρείες που επενδύουν στον διαμετακομιστικό διάδρομο της Αρκτικής είναι κερδοφόρες.
Ωστόσο, παρά τη σταδιακή πρόοδο, οι Κινέζοι και οι Ρώσοι αναλυτές γνωρίζουν ότι το πέρασμα της Αρκτικής δεν θα επιτύχει ποτέ τις πραγματικές δυνατότητές του χωρίς τη δυτική υποστήριξη.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η εστίαση στην Αρκτική είναι πιθανό να έχει τη μεγαλύτερη επίδραση στη διακοπή του πολέμου στην Ουκρανία.
Η πολυπόθητη ναυτιλιακή διαδρομή κατά μήκος του Βορρά παραμένει ένα από τα λίγα σχετικά συγκεκριμένα γεωοικονομικά έπαθλα που βραβεύει το Κρεμλίνο στο ίδιο επίπεδο με τις επιτυχίες στο πεδίο μάχης στην Ουκρανία.

Είναι κρίσιμο, να ειπωθεί πως αυτός ο νέος δυναμικός διάδρομος μεταφορών θα μπορούσε να προσφέρει κάποιο ποσοστό από τα άφθονα κέρδη του – ένα 5% για τον σκοπό ανοικοδόμησης των κατεστραμμένων υποδομών της Ουκρανίας.
Αυτή η συνεχής ροή πόρων θα ήταν μια μορφή ενίσχυσης προς το Κίεβο που πιθανότατα θα ανέλθει σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια.
Η ουκρανική ηγεσία – όποια και εάν είναι στο εγγύς μέλλον – θα μπορούσε ευκολότερα να αποδεχθεί την απώλεια εδαφών, προκειμένου να ευημερήσει στα νέα της σύνορα.
Αναμφίβολα, η Κίνα θα υποστήριζε σθεναρά αυτό το σχέδιο.

Κερδισμένοι όλοι – Μόνο ο Trump μπορεί να τα καταφέρει

Επίσης και άλλες ενδιαφερόμενες χώρες που είναι προς το παρόν αποξενωμένες από τη Ρωσία – είτε ο Καναδάς, η Φινλανδία, η Νορβηγία και η Σουηδία στη Δύση, είτε η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία στην Ανατολή – θα επωφεληθούν επίσης από την NSR, με τη δυνατότητα να διευκολύνουν παγκόσμιες εντάσεις σε όλη την Ευρασία.
Πολιτείες των ΗΠΑ θα μπορούσαν επίσης να ωφεληθούν οικονομικά, συμπεριλαμβανομένης της Αλάσκας, προφανώς, αλλά και βόρειων λιμένων, όπως το Seattle ακόμη και η Βοστόνη.
Για να έχει ουσιαστικά αποτελέσματα αυτή η συμφωνία, οι ΗΠΑ θα πρέπει να άρουν τις κυρώσεις που έχουν εφαρμοστεί σε έργα της NSR.

Θα ήταν επίσης χρήσιμο εάν ενεργούσαν για να διευκολύνουν τις μεγάλες ευρωπαϊκές ναυτιλιακές εταιρείες όπως η Hapag Lloyd και η Maersk να χρησιμοποιήσουν τη διαδρομή.
Αυτά τα βήματα μπορεί να είναι επαρκή, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη θα μπορούσαν να το κάνουν ακόμη ευκολότερο με κίνητρα και επενδύσεις κατά μήκος της Βόρειας Θαλάσσιας Διαδρομής.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης διακυβέρνησης Trump, ο πρόεδρος των ΗΠΑ έκανε κάποιες τολμηρές κινήσεις στην εξωτερική πολιτική και ανέλαβε πολιτικούς κινδύνους για την ειρήνη.
Βεβαίως, τα δύσκολα ζητήματα σε σχέση με τον διαχωρισμό των δυνάμεων, τα δικαιώματα των πολιτών στην ανατολική Ουκρανία και την αρχιτεκτονική ασφάλειας που δεν έχει ακόμη καθοριστεί για την Ανατολική Ευρώπη παραμένουν υπό διευθέτηση.

Ωστόσο, με την προσθήκη ειρηνευτικών προτάσεων με ένα δέλεαρ που εγγυάται ότι θα τραβήξει την προσοχή του Putin, οι διαπραγματεύσεις που περιλαμβάνουν την ουσιαστική συνιστώσα της Αρκτικής θα πρέπει να κερδίσουν την εύνοια του Trump για να πετύχουν, πιστεύει ο Goldstein.
Μία τολμηρή πρωτοβουλία Trump που θα οδηγούσε σε μία συμφωνία για την Αρκτική θα μπορούσε να βοηθήσει ως προς την επιστροφή της ειρήνης στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά θα μπορούσε επίσης να αναζωογονήσει τις προοπτικές της ηπείρου γενικότερα.