Πότε δημιουργήθηκε το πρώτο σταυρόλεξο και πως φτάσαμε στη σημερινή του μορφή

Το πρώτο σταυρόλεξο δημοσιεύτηκε στις 21 Δεκεμβρίου του 1913 στην εφημερίδα Κόσμος της Νέας Υόρκης. Δημιουργήθηκε από τον Άρθουρ Γουάιν, έναν άγγλο δημοσιογράφο που επιμελείτο τη σελίδα ψυχαγωγίας της εφημερίδας. Αφού είχε εξαντλήσει και ανακυκλώσει όλα τα διαθέσιμα παζλ της εποχής εκείνης, δημιούργησε ένα γρίφο σε σχήμα ρόμβου, που έμοιαζε αρκετά με το σημερινό σταυρόλεξο.

Ο Γουάν δεν πίστευε στα μάτια του, όταν την επομένη της κυκλοφορίας της η εφημερίδα κατακλύστηκε από εκατοντάδες γράμματα αναγνωστών, που ζητούσαν επιτακτικά και νέα σταυρόλεξα. Η σταυρολεξομανία είχε αρχίσει, κι έφθασε στο αποκορύφωμά της στην Αμερική μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στις 2 Νοεμβρίου του 1924 η τρέλα περνά τον Ατλαντικό και φθάνει στην Ευρώπη, με τη δημοσίευση του πρώτου σταυρολέξου από την αγγλική εφημερίδα Sunday Express. Τη δεκαετία του ’30 άρχισε να διαδίδεται με ταχύτητα σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης και στη χώρα μας.

Στον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο πολλοί άγγλοι σταυρολεξάδες χρησιμοποιήθηκαν από τις συμμαχικές υπηρεσίες αντικατασκοπίας για να σπάνε τους κώδικες των ναζί.

Στις μέρες μας, το σταυρόλεξο αποτελεί μία σταθερή αξία. Το βρίσκουμε παντού, από τις εφημερίδες και τα εξειδικευμένα περιοδικά, ως το διαδίκτυο. Οι γιατροί πιστεύουν ότι κάνει καλό στην υγεία, καθώς ακονίζει το μυαλό και συμβάλλει στην αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων τύπου Αλτσχάιμερ.

Περιγραφή
Το σταυρόλεξο είναι παιχνίδι πνεύματος και γνώσεων, στο οποίο ο λύτης προσπαθεί να βρει κρυμμένες λέξεις.

Αποτελείται συνήθως από έναν ασπρόμαυρο πίνακα με λευκά και μαύρα τετράγωνα.[1] Στα λευκά τετράγωνα γράφονται γράμματα που σχηματίζουν λέξεις, οι οποίες διασταυρώνονται μεταξύ τους. Τα μαύρα τετράγωνα οριοθετούν το τέλος ή την αρχή των λέξεων του σταυρολέξου. Στο σταυρόλεξο περιλαμβάνονται επίσης και ορισμοί που περιγράφουν περιφραστικά κάθε λέξη,[2] οι οποίοι είτε βρίσκονται πάνω στο σταυρόλεξο (όπως στα σκανδιναβικά σταυρόλεξα) είτε, συνηθέστερα, είναι τυπωμένοι κάτω από τον πίνακα και αριθμημένοι. Ο αριθμός κάθε ορισμού αναφέρεται στη «συντεταγμένη» της αντίστοιχης λέξης πάνω στον πίνακα. Πολλές φορές σαν μέρος ενός ορισμού υπάρχει μια εικόνα ή φωτογραφία.

Συνήθως οι ορισμοί εμφανίζονται εκτός πίνακα, χωρισμένοι σε δύο λίστες: οριζοντίως και καθέτως. Το πρώτο τετραγωνάκι κάθε λέξης περιέχει έναν αριθμό που αναφέρεται από τις λίστες των ορισμών. Εναλλακτικά, οι αριθμοί αναγράφονται εκτός του πίνακα.

Τύποι

Υπάρχουν διάφοροι τύποι σταυρόλεξων:

Κλασικά σταυρόλεξα, όπου δίνονται ξεχωριστά πίνακας και ορισμοί. Οι ορισμοί επίσης διαχωρίζονται σε αυτούς που περιγράφουν λέξεις που γράφονται οριζόντια μέσα στο σταυρόλεξο (οριζοντίως) και σε αυτούς που είναι για λέξεις που γράφονται κάθετα (καθέτως).

Σκανδιναβικά σταυρόλεξα, όπου οι ορισμοί περιλαμβάνονται μέσα στον πίνακα, τυπωμένοι μέσα στα τετραγωνάκια που σε ένα κλασικό σταυρόλεξο θα ήταν μαύρα. Εννοείται πως τα τετράγωνα σε αυτό το είδος σταυρόλεξου έχουν μεγαλύτερο μέγεθος.

Κρυπτογραφικά σταυρόλεξα, όπου δεν υπάρχουν ορισμοί, αλλά σε κάθε γράμμα της αλφαβήτου αποδίδεται αυθαίρετα ένας αριθμός (π.χ. Ε=5, Κ=2, Α=9 κ.ο.κ.). Ο λύτης καλείται να βρει, με τη βοήθεια μιας αρχικής λέξης που δίνεται στο σταυρόλεξο, τις αντιστοιχίες αριθμών-γραμμάτων έτσι ώστε το σταυρόλεξο να βγάζει τελικά νόημα.

Λευκά σταυρόλεξα, όπου δεν υπάρχουν μαύρα τετράγωνα (συνήθως όμως ο αριθμός τους οριζοντίως ή καθέτως δίνεται στους ορισμούς) και ο λύτης καλείται να βρει, εκτός από τις λέξεις, και τη θέση των μαύρων τετραγώνων.

Ιταλικά σταυρόλεξα, όπου οι λέξεις δεν είναι διαταγμένες σε έναν νxν πίνακα αλλά διασταυρώνονται ελεύθερα πάνω στο επίπεδο.