Του Θωμά Στραβέλη, συγγραφέα – πανεπιστημιακού
Στην Αμερική, πριν πολλά χρόνια, στο σπίτι ενός φίλου μου πιλότου, είδα μια γκραβούρα, με τη μορφή τού πυθαγόρειου φιλοσόφου, αστρονόμου, μαθηματικού, πολιτικού και στρατηγού Αρχύτα, από τον Τάραντο, μια πόλη που ιδρύθηκε από τους Σπαρτιάτες τον 8ο αιώνα π.Χ., και, σήμερα, η κεντρική λεωφόρος τής πόλης ονομάζεται «Magna Grecia» (Μεγάλη Ελλάδα). Είχα συγκινηθεί τόσο, που ένιωθα σαν μικρό παιδί, όταν συνομιλεί με το Θεό, που του εμφανίστηκε ντυμένος την αχλύν και τη δόξα ενός Έλληνα επιστήμονα.
Ο Αρχύτας, σύμφωνα με μαρτυρίες πολλών ιστορικών, επινόησε και κατασκεύασε ένα αεριωθούμενο περιστέρι, που το αποκαλούσε «πετομηχανή» ή «περιστερά». Ήταν η περιστερά τού Αρχύτα – μια δημιουργία ενός ανθρώπου, που η μοίρα τού ζήτησε να γεννηθεί, να κινηθεί, να ζήσει και να μεγαλουργήσει στην αρχαία Ελλάδα, παρακινώντας στην επιστημονική έρευνα όλα τα μόρια του φωτός, καθώς και τη ζωή μας, ρυθμίζοντας σκέψεις, βήματα και φιλοδοξίες πολλών νέων επιστημόνων τού κόσμου.
Ο Αρχύτας ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε μαθηματικές αρχές στην μηχανική επιστήμη, και ο πρώτος που χρησιμοποίησε την αρχή δράση – αντίδραση, πάνω στην οποία στηρίζεται ως σήμερα η λειτουργία των πυραύλων και των αεριωθούμενων αεροπλάνων.
Ο Αρχύτας γεννήθηκε, όπως είπαμε, στον Τάραντα, στο τέλος τού 5ου αιώνα π.Χ. Ως στρατηγός, διακρίθηκε από την πολιτεία πολλές φορές, και ως στρατηγός χρημάτισε επτά φορές, παρά τον γενικό κανόνα τής μιας μόνο στρατηγίας. Λένε μάλιστα πως δεν ηττήθηκε ποτέ στις μάχες με τον εχθρό. Ο Αρχύτας ήταν ο θεμελιωτής τής επιστημονικής μηχανικής, έλυσε το πρόβλημα του διπλασιασμού τού κύβου, έκανε ενδιαφέρουσες έρευνες για την αρμονία, βρήκε τον κοχλία και την τροχαλία, καθώς, όπως ήδη αναφέραμε, και την πτητική μηχανή, που έγινε παγκοσμίως γνωστή ως «περιστερά» τού Αρχύτα.
Ο Αριστοτέλης και ο Αριστόξενος έγραψαν, γι αυτόν τον μεγάλο άντρα, ερμηνευτικά συγγράμματα, και από την «Ωδή» τού Ορατίου ξέρουμε πως ο Αρχύτας πνίγηκε, ενώ ταξίδευε στην Αδριατική. Στην 9η επιστολή τού Πλάτωνα προς τον Αρχύτα, γίνεται λόγος φιλοσοφικός. Συγκεκριμένα, στην ένατη αυτή επιστολή, ο Πλάτωνας παρακινεί τον Πυθαγόρειο Αρχύτα να υποφέρει τις στεναχώριες, που προκύπτουν από την ανάμειξή του στα πολιτικά πράγματα, για να εξυπηρετήσει την πατρίδα του. Ο Κικέρων πιστοποιεί τη γνησιότητα της επιστολής αυτής. Η δωδέκατη επιστολή προς τον Αρχύτα τού γνωστοποιεί τη λήψη συγγραμμάτων (υπομνημάτων) και δηλώνει πως στέλνονται από την Αθήνα άλλα συγγράμματα, σε ανταπόδοση.
Για τον Αρχύτα, η σταθερότητα, η πίστη και η ειλικρίνεια αποτελούν την αληθινή σοφία, και, βέβαια, δεν αρκεί μόνο η καλή νομοθεσία για να κυβερνηθεί σωστά ένας λαός. Χρειάζεται να έχει και μία ισχυρή πολιτική προσωπικότητα, που να επιβλέπει την εφαρμογή των νόμων. Ο Αρχύτας ήξερε ότι όταν υπάρχει με μέτρο η δουλεία, είναι δουλεία στο Θεό. Όταν ξεπερνά το μέτρο, είναι δουλεία στους ανθρώπους. Ο Αρχύτας δεν ήταν δούλος κανενός. Δεν συμφωνούσε με τον Αριστοτέλη, που υποστήριζε πως οι άνθρωποι είναι φύσει ελεύθεροι και φύσει δούλοι. Ο ίδιος δίδασκε πως η ευτυχία συνίσταται στην εκπλήρωση του καθήκοντος και, ένα από τα μεγαλύτερα πνεύματα όλων των εποχών, έγινε θρύλος για τα μηχανικά του επιτεύγματα, και ευτυχισμένος για την εκπλήρωση του καθήκοντος προς την επιστήμη και την πατρίδα.
Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε που είχα θαυμάσει την γκραβούρα με τον Αρχύτα. Πέρασε, πότε πέρασε, Θεέ μου, πάνω από μισός αιώνας! Τώρα, αστράφτει πάντα μπρος μου η ιδανική μορφή τού λαμπρού αυτού επιστήμονα και φιλοσόφου, πολιτικού και στρατηγού, αστρονόμου και μαθηματικού, που έγινε απίστευτα αθάνατος στην παγκόσμια επιστήμη και στην καρδιά μας.
