Τα χάρτινα καλαμάκια διαφημίζονταν κάποτε ως μια φιλική προς το περιβάλλον λύση για τη μείωση των πλαστικών απορριμμάτων. Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι μπορεί να μην είναι τόσο φιλικά προς το περιβάλλον όσο νομίζαμε.
Όχι μόνο τα χάρτινα καλαμάκια μαραίνονται γρήγορα και γίνονται άχρηστα, αλλά περιέχουν επίσης χαμηλά επίπεδα χημικών ουσιών γνωστών ως ‘χημικά για πάντα’ ή PFAS. Αυτά τα χημικά μπορεί να χρειαστούν αιώνες για να διασπαστούν στο περιβάλλον, και ως αποτέλεσμα, τα καλαμάκια δεν μπορούν να θεωρηθούν πραγματικά «βιοδιασπώμενα».
Το Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας στο Βέλγιο διεξήγαγε μια μελέτη που διαπίστωσε ότι πολλές φυτικές και φιλικές προς το περιβάλλον εναλλακτικές λύσεις αντί του πλαστικού μπορεί να συμβάλλουν στη ρύπανση από χημικά PFAS. Στην έρευνά τους, δοκίμασαν 39 διαφορετικές μάρκες από καλαμάκια κατασκευασμένες από διάφορα υλικά, όπως πλαστικό, χαρτί, γυαλί, μπαμπού και ανοξείδωτο χάλυβα. Σχεδόν όλα τα υλικά περιείχαν PFAS, με εξαίρεση τα καλαμάκια από ανοξείδωτο χάλυβα.
Επομένως, ενώ τα χάρτινα καλαμάκια μπορεί να φαίνονται ως μια καλή εναλλακτική λύση στο πλαστικό, δεν είναι απαραίτητα καλύτερα για το περιβάλλον. Στην πραγματικότητα, μπορεί να συμβάλλουν στα ίδια προβλήματα ρύπανσης που σχεδιάστηκαν να λύσουν αναφέρει το sciencealert.com.
Έχει γίνει κοινή πρακτική η παραγωγή προϊόντων με χρήση PFAS, που αναφέρεται σε μια ομάδα 15.000 συνθετικών χημικών ουσιών. Ορισμένες από αυτές τις χημικές ουσίες μπορεί να είναι επιβλαβείς τόσο για τα ζώα όσο και για τον άνθρωπο όταν υπάρχουν σε υψηλές συγκεντρώσεις.
Οι επιστήμονες εξακολουθούν να υπολογίζουν τα επίπεδα στα οποία αυτές οι «για πάντα χημικές ουσίες» στο περιβάλλον μας θα μπορούσαν να θέτουν κινδύνους για την υγεία. Ωστόσο, επειδή μπορούν να συσσωρευτούν στα σώματα των ζώων και στο περιβάλλον, ακόμη και τα χαμηλά επίπεδα ρύπανσης θα μπορούσαν να προκαλέσουν προβλήματα.
Η μείωση της χρήσης πλαστικού μπορεί να βοηθήσει σε κάποιο βαθμό, αλλά είναι αποτελεσματική μόνο εάν οι εναλλακτικές λύσεις είναι απαλλαγμένες από PFAS. Ωστόσο, πολλοί κατασκευαστές χρησιμοποιούν PFAS για να κάνουν υδατοαπωθητικά από χαρτί και καλαμάκια μπαμπού. Εναλλακτικά, οι παραγωγοί μπορεί να χρησιμοποιούν ανακυκλωμένα υλικά που περιέχουν ήδη αυτές τις χημικές ουσίες. Και στις δύο περιπτώσεις, το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο.
Το 2021, οι επιστήμονες στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν οι πρώτοι που εντόπισαν PFAS σε καλαμάκια φυτικής προέλευσης, υποδεικνύοντας ότι οι καταναλωτές μπορεί να καταπίνουν «μια απροσδιόριστη μέχρι στιγμής ποσότητα PFAS». Οι ερευνητές στο Βέλγιο βρήκαν τώρα το ίδιο.
Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν φασματομετρία μάζας υψηλής ανάλυσης για να αναλύσουν τη χημική σύνθεση 20 χάρτινων καλαμιών, 5 γυάλινων καλαμιών, 5 καλαμιών από μπαμπού, 5 καλαμιών από ανοξείδωτο χάλυβα και 4 πλαστικών καλαμιών. Αναζήτησαν συγκεκριμένα 29 διαφορετικά PFAS. Σε όλα τα καλαμάκια με βάση το χαρτί, εκτός από δύο, οι ερευνητές εντόπισαν PFAS, αν και οι συγκεντρώσεις διέφεραν σημαντικά μεταξύ των προϊόντων και ήταν γενικά χαμηλές.
Τα χημικά PFAS βρέθηκαν επίσης σε τρεις μάρκες πλαστικών καλαμιών, δύο μάρκες καλαμιών από γυαλί και τέσσερις μάρκες μπαμπού. Το πιο συχνά ανιχνευόμενο PFAS ήταν το υπερφθοροοκτανοϊκό οξύ (PFOA), το οποίο έχει απαγορευτεί στις περισσότερες χώρες από το 2020. Αυτή η χημική ουσία μπορεί να συσσωρευτεί στο σώμα ενός ζώου και να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη και την αναπαραγωγή σε ορισμένες συγκεντρώσεις.
«Μικρές ποσότητες PFAS, αν και δεν είναι επιβλαβείς από μόνες τους, μπορούν να συμβάλουν στο υπάρχον χημικό φορτίο στο σώμα», εξηγεί ο περιβαλλοντικός επιστήμονας Thimo Groffen από το Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας. Οι ρύποι που υπάρχουν στα καλαμάκια μπορούν να επιμείνουν ακόμη και μετά τη χρήση τους. Εάν αυτά τα καλαμάκια ανακυκλωθούν, οι χημικές ουσίες θα μπορούσαν να καταλήξουν σε ένα νέο προϊόν.
Από την άλλη πλευρά, εάν τα καλαμάκια σταλούν σε χωματερή ή καούν, τα χημικά τους θα εξαπλωθούν αθόρυβα στο έδαφος ή στον αέρα. Για τους καταναλωτές που ανησυχούν για τις πιθανές επιπτώσεις στην υγεία ή στο περιβάλλον, η Groffen προτείνει τη χρήση καλαμιών από ανοξείδωτο χάλυβα ή την πλήρη αποφυγή των καλαμιών.
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο Food Additives and Contaminants.