Οι αρχαίοι άνθρωποι κατασκεύαζαν εξελιγμένα εργαλεία από οστά φαλαινών πριν από 20.000 χρόνια, απωθώντας τα πρώτα στοιχεία αλληλεπίδρασης ανθρώπου-φάλαινας κατά τουλάχιστον μια χιλιετία, σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Nature Communications.
Η ανακάλυψη, βασισμένη στην ανάλυση 173 δειγμάτων οστών από σπηλιές γύρω από τον Βισκαϊκό Κόλπο, αποκαλύπτει ότι οι παλαιολιθικοί κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες είχαν πρόσβαση σε τουλάχιστον πέντε είδη μεγάλων φαλαινών και ανέπτυξαν μια ακμάζουσα βιομηχανία οστών φαλαινών που κορυφώθηκε πριν από περίπου 17.500 χρόνια.
Τα ευρήματα προσφέρουν μια άνευ προηγουμένου εικόνα τόσο για τις πρώιμες ανθρώπινες παράκτιες προσαρμογές όσο και για το πλούσιο θαλάσσιο οικοσύστημα που κάποτε άκμασε στον βορειοανατολικό Ατλαντικό κατά την τελευταία εποχή των παγετώνων.
«Η μελέτη μας αποκαλύπτει ότι τα οστά προήλθαν από τουλάχιστον πέντε είδη μεγάλων φαλαινών, τα παλαιότερα από τα οποία χρονολογούνται πριν από περίπου 19.000-20.000 χρόνια. Αυτά αντιπροσωπεύουν μερικές από τις πρώτες γνωστές ενδείξεις ανθρώπων που χρησιμοποιούν υπολείμματα φαλαινών ως εργαλεία», λέει ο Jean-Marc Pétillon, ανώτερος συγγραφέας της έρευνας από το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας.
Τα ευρήματα προσφέρουν μια άνευ προηγουμένου εικόνα τόσο για τις πρώιμες ανθρώπινες παράκτιες προσαρμογές όσο και για το πλούσιο θαλάσσιο οικοσύστημα που κάποτε άκμασε στον βορειοανατολικό Ατλαντικό κατά την τελευταία εποχή των παγετώνων.
«Η μελέτη μας αποκαλύπτει ότι τα οστά προήλθαν από τουλάχιστον πέντε είδη μεγάλων φαλαινών, τα παλαιότερα από τα οποία χρονολογούνται πριν από περίπου 19.000-20.000 χρόνια. Αυτά αντιπροσωπεύουν μερικές από τις πρώτες γνωστές ενδείξεις ανθρώπων που χρησιμοποιούν υπολείμματα φαλαινών ως εργαλεία», λέει ο Jean-Marc Pétillon, ανώτερος συγγραφέας της έρευνας από το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας.
Χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνικές φασματομετρίας μάζας, οι ερευνητές εντόπισαν οστά από πτεροφάλαινες, φάλαινες φυσητήρες, γαλάζιες φάλαινες, γκρίζες φάλαινες και δεξιές φάλαινες ή φάλαινες. Η ανακάλυψη επεκτείνει το γνωστό φάσμα των ειδών φαλαινών των οποίων τα προϊόντα χρησιμοποιήθηκαν κατά την περίοδο του πολιτισμού της Μαγδαληνής.
Αυτό που κάνει αυτό το εύρημα ιδιαίτερα αξιοσημείωτο είναι η παρουσία γκρίζων φαλαινών – ένα είδος που τώρα περιορίζεται στον Βόρειο Ειρηνικό και εξαφανίστηκε από τον Ατλαντικό τον 18ο αιώνα λόγω φαλαινοθηρικών πιέσεων.
The Boom And Bust Of Whale-Bone Tools
Η χρονολογική ανάλυση αποκαλύπτει ένα συναρπαστικό μοτίβο. Η παραγωγή εργαλείων από οστά φαλαινών ξεκίνησε πριν από περίπου 20.000 χρόνια με λίγα μόνο διάσπαρτα παραδείγματα, στη συνέχεια εξερράγη μεταξύ 17.500 και 16.000 ετών πριν ουσιαστικά εξαφανιστεί.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου αιχμής, η γεωγραφική κατανομή επεκτάθηκε δραματικά από τις Αστούριες στα κεντρικά Πυρηναία, με ενδείξεις ενεργών δικτύων ανταλλαγής που μεταφέρουν εργαλεία οστών φαλαινών σε εκατοντάδες χιλιόμετρα. Οι ερευνητές ανέλυσαν εργαλεία από 26 διαφορετικές τοποθεσίες καταφυγίων σπηλαίων και βράχων, αποδεικνύοντας την ευρέως διαδεδομένη φύση αυτής της βιομηχανίας.
Στη συνέχεια, απότομα μετά από 16.000 χρόνια πριν, το αρχαιολογικό αρχείο σιωπά. Οι λόγοι παραμένουν μυστηριώδεις, αλλά οι ερευνητές προτείνουν ότι θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει είτε τις μεταβαλλόμενες πολιτιστικές προτιμήσεις είτε την κατάρρευση των παράκτιων δικτύων ανταλλαγής.
Η προηγμένη ανάλυση αποκαλύπτει αρχαία μυστικά
«Το ZooMS είναι μια ισχυρή τεχνική για τη διερεύνηση της ποικιλομορφίας των θαλάσσιων θηλαστικών του παρελθόντος, ιδιαίτερα όταν λείπουν διαγνωστικά μορφομετρικά στοιχεία από υπολείμματα οστών και αντικείμενα, κάτι που συμβαίνει συχνά με τα οστέινα αντικείμενα», εξηγεί η Krista McGrath, επικεφαλής συγγραφέας από το Universitat Autònoma de Barcelona. «Καταφέραμε να εντοπίσουμε είδη όπως φάλαινες φυσητήρες, πτεροφάλαινες, γαλάζιες φάλαινες, που εξακολουθούν να υπάρχουν στον Βισκαϊκό Κόλπο σήμερα, καθώς και γκρίζες φάλαινες, ένα είδος που τώρα περιορίζεται κυρίως στον Βόρειο Ειρηνικό και τον Αρκτικό Ωκεανό».
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το ZooMS (Zooarchaeology by Mass Spectrometry) για να εντοπίσουν είδη από μικροσκοπικά θραύσματα οστών, πολλά όχι μεγαλύτερα από μερικά εκατοστά. Αυτή η τεχνική αποδείχθηκε 90% ακριβής σε σύγκριση με τις μεθόδους οπτικής αναγνώρισης που χρησιμοποιούσαν οι αρχαιολόγοι.
