Ιχθυοκένταυροι: Τα θαλάσσια πλάσματα της Ελληνικής Μυθολογίας

Οι Ιχθυοκένταυροι ήταν θαλάσσια πλάσματα της Ελληνικής Μυθολογίας, ο κορμός των οποίων ήταν ανθρώπινος και το υπόλοιπο σώμα κατέληγε σε ουρά ιχθύος. Έμοιαζαν αρκετά και θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν και ως ένα είδος Τριτώνων (θαλάσσιες θεότητες με σώμα ανθρώπινο και ιχθύος). Η διαφορά των Τριτώνων ήταν ότι από τη μέση και πάνω ήταν άνθρωποι με κεραίες και δαγκάνες αστακού στο κεφάλι και από τη μέση και κάτω είχαν σώμα αλόγου, τα πίσω πόδια του οποίου κατέληγαν σε ελικοειδή ουρά ψαριού.

Απεικονίζονται, τις περισσότερες φορές, είτε με οστρακοειδείς κορώνες στα κεφάλια τους, είτε με κεραίες αστακών στο μέτωπο.

Οι Ιχθυοκένταυροι είχαν την δυνατότητα να αναπνέουν υποβρύχια, ήταν δεινοί κολυμβητές, έχοντας την ικανότητα να ταξιδεύουν μεγάλες αποστάσεις και να αναπτύσσουν μεγάλες ταχύτητες. Μπορούσαν, επίσης, να επικοινωνούν υποβρύχια με πολλά από τα θαλάσσια όντα με τα οποία ζούσαν μαζί στη θάλασσα.

Ήταν ειρηνικά, φιλήσυχα πλάσματα και τιμούσαν την οικογένεια και τους φίλους τους, αφοσιωμένοι ολόψυχα σε όσους τους προσέφεραν βοήθεια. Οι Κένταυροι, τα ξαδέλφια τους, ενεργούσαν συνήθως πιο παρορμητικά, ήταν ευερέθιστοι, έκαναν επιθέσεις σε τυχαίους ανθρώπους, χωρίς να υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος, απλώς και μόνο γιατί τους άρεσε η πρόκληση του αγώνα.

Από την άλλη πλευρά, οι Ιχθυοκένταυροι ήταν πιο ήπιοι χαρακτήρες και συμπεριφέρονταν με πιο ήρεμο και χαλαρό τρόπο. Ανάμεσα στα πολλά θετικά τους, ήταν και η σχέση τους με τις θαλάσσιες νύμφες, γεγονός που τους διασφάλιζε την δυνατότητα να ζουν για αιώνες και τους επέτρεπε να γνωρίζουν πολλές καταστάσεις στην θάλασσα και συσσωρεύοντας υπομονή και σοφία.

Οι γνωστότεροι Ιχθυοκένταυροι της Ελληνικής Μυθολογίας

Οι πιο γνωστοί Ιχθυοκένταυροι της Ελληνικής μυθολογίας ονομάζονταν Βυθός και Αφρός . Ήταν οι δίδυμοι γιοί του Κρόνου (βασιλέα των Τιτάνων) και της θαλάσσιας νύμφης, Φιλύρας. Ήταν ετεροθαλείς αδέλφια του σοφού Κενταύρου Χείρωνα και θεωρούνταν και αυτοί σοφοί διδάσκαλοι των Νυμφών και των άλλων θαλασσίων όντων που διαβιούσαν στο βασίλειο του Ποσειδώνα. Σύμφωνα με τους θρύλους, τα δύο αδέλφια ήταν στην πραγματικότητα αυτοί που μετέφεραν το κοχύλι της Αφροδίτης από τον ωκεανό στον αφρό της θάλασσας και έτσι γεννήθηκε η θεά του έρωτα.

Οι Ιχθυοκένταυροι, Βυθός και Αφρός, εμφανίζονται σε πολλά τεχνουργήματα της αρχαιότητας. Στο μωσαϊκό της επικεφαλίδας από το μουσείο της πόλης Ζεύγμα στην Τουρκία, το οποίο αναπαριστά την γέννηση της Αφροδίτης, είναι χαραγμένα τα ονόματά τους, καθώς αυτοί ανασηκώνουν το κοχύλι από την θάλασσα. Πιθανόν, ο Αφρός να θεωρείτο ο θετός πατέρας της Αφροδίτης, δίνοντας το όνομά του στο αντίστοιχο θαλάσσιο στοιχείο (αφρό). Οι δύο θεότητες εμφανίζονται σε ζεύγος γλυπτών, στο Λούβρο και στο μουσείο του Βατικανού αντίστοιχα, όπου απεικονίζονται να μεταφέρουν τους Σειληνούς (συντρόφους του θεού Διονύσου), όταν αυτοί εκδιώχθηκαν από τον βασιλέα της Θράκης, Λυκούργο. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Τρίτων και άλλες θαλάσσιες θεότητες ορισμένες φορές απεικονίζονται σε μωσαϊκές παραστάσεις ως Ιχθυοκένταυροι.

Οι πληροφορίες είναι ελάχιστες για τις δύο αυτές θεότητες, εκτός από όσα μπορούν να συναχθούν μέσα από απεικονίσεις.

Εκτός από την τέχνη και τις απεικονίσεις της αρχαιότητας, υπάρχει μια σύντομη αναφορά στο Βυζαντινό λεξικό Σούδα ή Σουίδα. Ο Αφρός περιγράφεται ως ο πρώτος βασιλέας των Αφρών (Καρχηδονίων) λόγω ενός μωσαϊκού που ανακαλύφθηκε στην Τυνησία, στην περιοχή της αρχαίας Καρχηδόνας, το οποίο επιβεβαιώνει και αυτή την υπόθεση. Στην απεικόνιση, εμφανίζεται ένα ζευγάρι Αφρικανικών θαλάσσιων θεών να κολυμπούν παράλληλα με το άρμα του Ποσειδώνα. Ο ένας είναι ο Αφρός και ο άλλος ο Τρίτων με διπλή ουρά, θεότητα της Λιβυκής λίμνης Τριτωνίδος. Ένα άλλο ψηφιδωτό από την Πάφο στην Κύπρο, απεικονίζει τον Βυθό μόνο του, να μεταφέρει την Νηρηίδα Θέτιδα, μαζί με δύο άλλες Νηρηίδες, την Δωρίδα και την Γαλάτεια.

Υγίνος, Ιστορίες 197: «Στον ποταμό Ευφράτη λέγεται ότι έχει πέσει ένα αυγό υπέροχου μεγέθους, το οποίο μαζεύει τα ψάρια στην όχθη. Περιστέρια κάθισαν επάνω του και όταν ζεστάθηκε αρκετά εκκόλαψε την Αφροδίτη, που αργότερα καθιερώθηκε ως η Σύρια θεά Αστάρτη. Δεδομένου ότι χαρακτηριζόταν από δικαιοσύνη και ευθύτητα, λόγω της χάριτος που της είχε δοθεί από τον Δία, τοποθέτησε τα ψάρια ανάμεσα στους αστερισμούς ως Ιχθύες και λόγω αυτού του γεγονότος οι Σύριοι δεν τρώνε ψάρια ή περιστέρια, θεωρώντας τα θεούς.» (Σημ.: Τα εν λόγω ψάρια θεωρούνται η αρχική μορφή των μετέπειτα Ιχθυοκενταύρων).