Η λαγάνα είναι το αρχαίο ελληνικό “λάγανον” – Πως να την φτιάξετε

Η λαγάνα είναι ο άζυμος άρτος (ψωμί), ο οποίος φτιάχνεται με παραδοσιακό τρόπο στην Ελλάδα μόνο μια μέρα του χρόνου, την Καθαρή Δευτέρα, ενώ το όνομά της προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό “λάγανον”, μια πλακωτή ζύμη που παρασκευάζεται από αλεύρι και νερό και σηματοδοτεί την έναρξη της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής.

Η λαγάνα αναφέρεται ως έδεσμα σε πολλά κείμενα της Αρχαιότητας. Ένα από αυτά είναι οι Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη, όπου αναφέρεται η φράση λαγάνα πέττετται δηλαδή λαγάνες γίνονται. Μια θεωρία θέλει η λαγάνα να παρομοιάζεται με τον άρτο που κατανάλωσαν οι Ισραηλίτες κατά την έξοδό τους από την Αίγυπτο, από τότε και μέχρι τη στιγμή που ο Χριστός ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.

Μια εύκολη συνταγή για Λαγάνα
500 γρ. σκληρό αλεύρι
50 γρ. ξηρή μαγιά
40 γρ. αλάτι
40 γρ. ζάχαρη
Σουσάμι

Τρόπος Μαγειρέματος
Σε ένα μπολάκι με λίγο χλιαρό νερό, διαλύεις προσεκτικά τη μαγιά, προσθέτοντας 2 κουτ. του γλυκού αλεύρι.

Την αφήνεις για περίπου 20 λεπτά να φουσκώσει και στη συνέχεια μεταφέρεις σε ένα μεγαλύτερο μπολ.

Σε αυτό το μεγαλύτερο μπολ, προσθέτεις τη μαγιά και όλα τα υπόλοιπα συστατικά. Ανακατεύεις, μέχρι να δέσεις τα υλικά σου και δημιουργηθεί μία κολλώδης ζύμη. Μπορείς φυσικά να το κάνεις και σε ένα πολυμίξερ ή κουζινομηχανή.

Μόλις γίνει αφράτο, σκεπάζεις το μπολ με μία πετσέτα και το αφήνεις σε θερμοκρασία δωματίου για 20 περίπου λεπτά.

Χωρίζεις το ζυμάρι σε τέσσερα μπαλάκια και τα μεταφέρεις σε δύο ταψιά.

Φοράς τα γάντια σου και απλώνεις τη ζύμη σου, μέχρι να σχηματιστεί ένα αρκετά λεπτό – και μακρύ – σώμα.

Πιέζεις με το χέρι σου και το αφήνεις μόνο του για πέντε λεπτά.

Με την κάτω όψη ενός πιρουνιού, τρυπάς κατά διαστήματα και προσθέτεις το σουσάμι.

Ψήνεις σε προθερμασμένο φούρνο για 45 λεπτά στους 180 βαθμούς C.

Γιατί τρώμε λαγάνα την Καθαρά Δευτέρα
Η ιστορία της λαγάνας διατρέχει όλη τη διατροφική παράδοση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε αναλλοίωτο ανά τους αιώνες και συνηθίζεται να παρασκευάζεται με μεράκι από τον αρτοποιό της γειτονιάς, τραγανή λαχταριστή και σουσαμένια και καταναλώνεται κατά την Καθαρά Δευτέρα, την Πρωτονήστιμη Δευτέρα της Σαρακοστής.

Η ονομασία της «Καθαρά» προήλθε από τη συνήθεια που είχαν οι νοικοκυρές το πρωί της ημέρας αυτής, να πλένουν με ζεστό νερό και στάχτη όλα τα μαγειρικά σκεύη, ως «ημέρα κάθαρσης». Στη συνέχεια τα κρεμούσαν στη θέση τους όπου και παρέμεναν μέχρι τη λήξη της νηστείας. Επίσης κατά την ημέρα αυτή εξέρχονταν όλοι οικογενειακώς στην ύπαιθρο και έστρωναν κάτω στη γη και έτρωγαν νηστίσιμα φαγητά όπως χαλβά, ελιές, ταραμά και λαγάνα.

Από την Καθαρά Δευτέρα προετοιμάζεται ο άνθρωπος μετά τις εορτές και την καλοφαγία των Απόκρεων, να καθαρίσει την ψυχή και το σώμα του για να φτάσει στο τέρμα δηλ. στο Πάσχα και να αναστηθεί ξανά με την Ανάσταση του Κυρίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η λαγάνα που έχει το σχήμα της«κυρα-Σαρακοστής»,που παριστάνει μια μακριά γυναίκα που έχει ένα σταυρό στο κεφάλι, δεν έχει στόμα γιατί είναι όλο νηστεία.

Τα χέρια της είναι σταυρωμένα για τις προσευχές, έχει επτά πόδια που συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της νηστείας. Έθιμο που συνηθιζόταν για να μετρούν το χρόνο κατά την περίοδο της Σαρακοστής ήταν κάθε Σάββατο να κόβουν το ένα πόδι και το τελευταίο το έκοβαν το Μ.Σάββατο όπου το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι και όποιος το έβρισκε ήταν ο τυχερός της επόμενης χρονιάς.

Οι αρτοποιοί της γειτονιάς πιστοί στις παραδόσεις μας παρασκευάζουν την Καθαρά Δευτέρα τη λαγάνα συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση του εθίμου, ώστε οι νέες γενεές να έχουν την ευκαιρία να ακούσουν, να μυρίσουν και να γευτούν τη Σαρακοστή γιατί οι Σαρακοστιανές μυρωδιές είναι έμμεσοι φορείς μιας βαθιάς πνευματικότητας.