Ο όρος «Τηλέφεια τραύματα» έμεινε για να χαρακτηρίζει γενικώς τα αθεράπευτα τραύματα. Είναι τα τραύματα που δεν επουλώνονται. Τα Τηλέφεια τραύματα είναι τα τραύματα που προξένησε στον Τήλεφο ο Αχιλλέας κατά τη μεταξύ τους μονομαχία στη διάρκεια του Τρωικού Πολέμου.
Η επούλωση τραυμάτων στην ιστορία του Τήλεφου μας λέει πως, μόνον αυτός που τα προκαλεί μπορεί να τα θεραπεύσει. «Ο τρώσας και ιάσεται» λέει ο χρησμός του Απόλλωνα. Ας πάμε να ξετυλίξουμε το κουβάρι της ιστορίας.
Ο Βασιλιάς Τήλεφος ήταν γιος του Ηρακλή από την Αύγη, κόρη του βασιλιά της Τεγέας στην Αρκαδία. Αργότερα έγινε βασιλιάς της Μυσίας στη Μικρά Ασία, διαδεχόμενος τον ντόπιο βασιλιά Τεύθραντα. Μια μέρα βλέπει τα καράβια να φθάνουν στα παράλια της Μυσίας και στρατιώτες να κατεβαίνουν.
Είναι οι Αχαιοί του Αγαμέμνονα που νομίζουν ότι το βασίλειό του είναι η Τροία. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, οι Αχαιοί αποβιβάσθηκαν στην Μυσία επειδή δεν γνώριζαν πώς να φτάσουν στην Τροία. Έτσι οι Αχαιοί προτιθέμενοι να τιμωρήσουν την Τροία λόγω της απαγωγής της Ελένης, πριν από δύο χρόνια, θεωρώντας εσφαλμένα ότι η Μυσία αποτελεί έδαφος της Τροίας, επιτίθενται κατά της Μυσίας.
Ο Τήλεφος αντέδρασε και απώθησε τους εισβολείς, σκοτώνοντας μεταξύ άλλων, τον Θέρσανδρο εγγονό του Οιδίποδα. Οι Έλληνες αντιλαμβάνονται ότι επιτίθενται σε λάθος περιοχή και αποχωρούν. Στη μάχη που ακολούθησε υπέστησαν ντροπιαστική ήττα από τον Τήλεφο (γεμίζοντας τον ποταμό Κάϊκο με πτώματα), τον οποίο ενθαρρύνει με θεϊκή επιφάνεια ο ίδιος ο πατέρας του Ηρακλής.
Αυτή η ήττα στις όχθες του ποταμού Κάϊκο ανάγκασε τους Αχαιούς να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Όσον αφορά στον Τήλεφο κατά τη διάρκεια της μάχης, εγκλωβίσθηκε σε έναν αμπελώνα και τραυματίστηκε από το δόρυ του Αχιλλέα στο μηρό.
Το τραύμα στον μηρό του Τήλεφου κάθε μέρα χειροτερεύει και ο χρησμός του Μαντείου στο οποίο απευθύνεται ο Τήλεφος είναι σαφής: «Ο τρώσας και ιάσεται». Στα απλά ελληνικά «αυτός που σε τραυμάτισε, αυτός και θα σε γιάνει». Τα τραύματα αυτά δεν θα θεραπεύονταν παρά μόνο, σύμφωνα με χρησμό, από εκείνον που τα προκάλεσε. Μόνον αυτός που τον τραυμάτισε θα ήταν ο ίδιος που θα τον θεράπευε.
«Ο τρώσας και ιάσεται» λοιπόν. Αυτός λέγεται πως ήταν και ο χρησμός που έδωσε ο Απόλλωνας στον Τήλεφο, πείθοντάς τον πως τη γιατρειά του θα τη βρει από τον Αχιλλέα, ο οποίος και τον είχε τραυματίσει. Σύμφωνα με αναφορές για το ομώνυμο χαμένο έργο του Ευριπίδη, ο Τήλεφος πήγε στην Αυλίδα μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο.
Τελικά τον ανακαλύπτουν και ικετεύει τον Αχιλλέα να επουλώσει την πληγή του. Ο Αχιλλέας του αρνήθηκε, ισχυριζόμενος ότι δεν είχε ιατρικές γνώσεις. Άλλοι ισχυρίζονται ότι όταν έφτασε στο Άργος για να λάβει ιατρική φροντίδα, ακολουθώντας τις συμβουλές της Κλυταιμνήστρας άρπαξε τον μικρό Ορέστη, απειλώντας να τον σκοτώσει εάν δεν θεραπευόταν.
Έτσι με ωμό εκβιασμό, κατορθώνει να έρθει σε επαφή με τον θύτη του, τον Αχιλλέα. Λέγεται ότι οι Αχαιοί δέχθηκαν τον εκβιασμό επειδή ένας χρησμός έλεγε ότι δεν θα καταλάμβαναν τη Τροία χωρίς την βοήθεια του Τήλεφου. Όταν ο Αχιλλέας απάντησε ότι αγνοούσε τον τρόπο της θεραπείας, ο Οδυσσέας είπε: «Ο Απόλλων δεν εννοεί εσένα, αλλά το δόρυ που είναι η αιτία του τραύματος» (Οδυσσεύς προς Αχιλλέα – Υγίνος «Ιστορίες» 101)
Ο Οδυσσέας συμπέρανε πως το δόρυ δημιούργησε τις πληγές, άρα το δόρυ θα έπρεπε να τις γιατρέψει. Ο ευφυής Οδυσσέας εφευρίσκει τον τρόπο. Τρίβει την άκρη του δόρατος που τραυμάτισε τον Τήλεφο και ρίχνει τη σκουριά πάνω στο ανοιχτό τραύμα του, που ως δια μαγείας, αυτό θεραπεύεται.
Πραγματικά, τα τραύματα επουλώθηκαν μόνο όταν έβαλαν πάνω τους σκουριά από τη λόγχη του Αχιλλέως. Ο χρησμός βγήκε σωστός. «Ο τρώσας και ιάσεται»! «Αυτός που άνοιξε την πληγή, αυτός και θα τη θεραπεύσει».
Ο Τήλεφος θεραπεύτηκε από το ίδιο σταχτί δόρυ που έλαβε ο Πηλέας από τον Χείρωνα όταν παντρεύτηκε την Θέτιδα. Ο Αχιλλέας, που το πήρε από τον πατέρα του, το χρησιμοποίησε στον πόλεμο στην Τροία και όπως λένε, ουδείς μεταξύ των Αχαιών ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσει. Σε αντάλλαγμα για την θεραπεία του, ο βασιλιάς της Μυσίας Τήλεφος, τους δείχνει τον δρόμο για την πολυπόθητη Τροία. Την ακρίβεια της σωστής διαδρομής επιβεβαίωσε ο μάντης Κάλχας.
Οι Αχαιοί τον κάλεσαν να συμμετάσχει στην αποστολή, αλλά ο Τήλεφος αρνήθηκε. Ο Τήλεφος δεν πολέμησε στον Τρωικό πόλεμο, αλλά ο γιος του Ευρύπυλος συμμετείχε μαζί με δυνάμεις από την Μυσία και σκοτώθηκε από τον ..Νεοπτόλεμο γιο του Αχιλλέα. Η ειρωνεία του γιου του Αχιλλέα, που σκότωσε τον γιο του Tήλεφου χρησιμοποιώντας το ίδιο δόρυ που ο Αχιλλέας είχε χρησιμοποιήσει για να τον θεραπεύσει. Πατέρες και γιοι θύτες και θύματα σε μια τραγωδία που είναι «χάρισμα» μόνο των Ελλήνων.
Ο Τήλεφος ήταν δημοφιλής τραγικός ήρωας, του οποίου η οικογενειακή ιστορία απεικονίζεται σε πολλές ελληνικές τραγωδίες. Γνωρίζουμε τους μόνο μέσω των διατηρημένων θραυσμάτων και των αναφορών άλλων αρχαίων συγγραφέων. Κάθε ένας από τους τρεις μεγάλους τραγωδούς Αισχύλος, Σοφοκλής και Ευριπίδης έγραψαν πολλά έργα που για την ιστορία του Τήλεφου.
Ο Αισχύλος εικάζεται πως έγραψε ένα έργο, το Tήλεφος, στο οποίο ο Tήλεφος έρχεται στο Άργος επιδιώκοντας την επούλωση της πληγής του και ίσως περιλάμβανε και την κατάληψη του Ορέστη ως όμηρο.
Ο Σοφοκλής πιθανότατα έγραψε τουλάχιστον τέσσερα έργα όπου συμμετείχε ο Tήλεφος και η οικογένειά του. Μια επιγραφή του τέταρτου αιώνα π.Χ. αναφέρει μια Tελέφεια από τον Σοφοκλή η οποία μπορεί να αναφέρεται σε μια τριλογία ή τετραλογία αφιερωμένη στον Τήλεφο, που ίσως περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα από αυτά τα έργα.
Ο Ευριπίδης έγραψε μια τραγωδία την Aύγη στην οποία αναφέρει τις συνθήκες της γέννησης του Tήλεφου. Αρκετοί μεταγενέστεροι τραγικοί ποιητές προφανώς έγραψαν επίσης έργα για το θέμα.
Ο αείμνηστος ποιητής Αγάθων του πέμπτου αιώνα (ίσως ο πιο γνωστός τραγωδός μετά τον Αισχύλου, τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη) έγραψε έργα με τίτλους Μυσοί και Tήλεφος. Ένας άλλος ποιητής αργότερα του πέμπτου αιώνα, ο Ιόφωνας και οι ποιητές Κλεοφών και Μόσχιος του τέταρτου αιώνα έγραψαν καθένα έργα που ονομάζονταν Τήλεφος.
Ο ποιητής Αφαραίος του τέταρτου αιώνα έγραψε ένα για την μητέρα του την Αύγη και ο Νικόμαχος της Αλεξάνδρειας στην Τρωάδα έγραψε ένα για την Μυσία του Τήλεφου. Οι Ρωμαίοι ποιητές Έννιος (239-169 π.Χ.) και ο Άκιους (170 π.Χ. 86 π.Χ.) έγραψαν επίσης έργα που ονομάζονταν Tήλεφος.
Σχετικά πρόσφατο (2004) παπυρικό απόσπασμα από την Οξύρρυγχο (P. Oxy. 4708) μας χάρισε εκτενές κομμάτι από ελεγεία του ποιητή Αρχίλοχου (7ος αιώνας π.Χ.). Το απόσπασμα πρέπει να αποτελούσε τμήμα αλεξανδρινής έκδοσης των ελεγειών του. Αποτελεί το αρχαιότερο δείγμα ελεγείας που περιλαμβάνει αφήγηση μυθικών γεγονότων. Το απόσπασμα διακρίνεται σε δύο ενότητες:
Α) στίχοι 1-3: όπου ο ποιητής απευθύνεται σε κάποιο ανώνυμο ακροατήριο (ίσως συμπολεμιστές του) και προσπαθεί να δικαιολογήσει τη δυνατότητα της υποχώρησης και της φυγής σε μια μάχη. Οι θεοί είναι πολύ δυνατοί. Αν το θέλουν, μπορούν να τρέψουν σε φυγή ακόμη και τους πιο ρωμαλέους πολεμιστές. Μερικές φορές πρέπει να ξέρεις πότε να υποχωρείς στη μάχη.
Β) στίχοι 4-25: ο Αρχίλοχος θεμελιώνει την άποψή του με ένα μυθολογικό παράδειγμα: ακόμη και οι Αχαιοί του Αγαμέμνονα, που πολλοί ήταν ήρωες, γιοι και αδερφοί θεών, τράπηκαν σε φυγή από τον Τήλεφο, γιο του Ηρακλή.
Ας διαβάσουμε το ποίημα:
Αν (τη φυγή που την προκάλεσε) θεού η κρατερή ανάγκηδεν πρέπει ανανδρία και δειλία να την ονομάζουμε,τότε σωστά από τα φονικά χτυπήματα τρέξαμε να σωθούμε. Υπάρχει κατάλληλη στιγμή και για την υποχώρηση.Κάποτε μόνος του ο Αρκάδας Τήλεφοςέτρεψε σε φυγή στρατό Αργείων μέγα, κι εκείνοι, οι ρωμαλέοι,υποχωρούσανε. Στ’ αλήθεια των θεών η θέληση τόση δύναμη είχε,κι ας ήταν μαχητές. Στέναζε ο Κάικος με τα πολλά νεράαπ’ τους νεκρούς που πέφτανε κι η πεδιάδατης Μυσίας. Κείνοι στην αμμουδιά της βουερής της θάλασσας,αφανισμένοι από το χέρι αντρός αμείλικτου,σκορπίσανε με βιάση, οι Αχαιοί που ‘χουν καλές κνημίδες.Μετά χαράς μπήκαν στα πλοία τα ταχύπορα,παιδιά αθανάτων κι αδελφοί που ο Αγαμέμνωνστην Ίλιο έφερνε την ιερή να πολεμήσουνε.Τον δρόμο τους είχανε χάσει κι έφτασαν στην αμμουδιά,στου Τεύθραντα παράπεσαν τη θελκτική την πόλη .Γεμάτοι ορμή, αυτοί και τ’ άλογά τους,από αστοχασιά πικράθηκαν πολύ μες στην καρδιά τους.Νόμισαν πως θα μπαίνανε ταχιά στην Τροία που ‘χει ψηλές τις πύλες,πατούσαν όμως μάταια της Μυσίας τη σιτοφόρα γη.Ο Ηρακλής ήρθε να συναντήσει, με δυνατή φωνή, το γιο του Τήλεφο, τον γενναιόκαρδο.Κι ήτανε φύλακας αυτός αμείλικτος στη φονική τη μάχησηκώνοντας κακιά φυγή στους Δαναούς,στέκοντας πρόμαχος για χάρη του πατρός του.
(Μετάφραση: Σταύρος Γκιργκένης)
«Ο τρώσας και ιάσεται» λοιπόν. Γιατρεύεται κάποιος μόνο από αυτόν που πληγώθηκε, μας λέει η ιστορία του Τήλεφου. Όλα όμως έχουν το τίμημα τους. Έτσι όταν ο Τήλεφος ήρθε η ώρα να ανταποδώσει την ίαση του στον Αχιλλέα, έδωσε οδηγίες στους Αχαιούς για να βρεθεί ο τρόπος να αλωθεί η Τροία. Η Τροία κατακτήθηκε όμως μαζί της -όπως γίνεται σε κάθε πόλεμο- κατακτήθηκαν και σφαγιάστηκαν και αθώοι. Ο Τήλεφος πλήρωσε επίσης με την ζωή του παιδιού του από το ίδιο δόρυ που θεραπεύτηκε.
Αυτή ήταν η «πληρωμή» της Τροίας στον Τήλεφο. Κανένας που δημιουργεί πληγή σε κάποιον δεν είναι ικανός να την θεραπεύσει. Δεν ματώνεις τον άνθρωπο και μετά τον σκουπίζεις από τα αίματα. Αυτή είναι μια πρόχειρη λύση και προσωρινή. Παρακάτω με κάποιον άλλον τρόπο το θύμα θα ξαναματώσει και θα «ξεχρεώσει» την γιατρειά του με ίσως πιο σκληρό τίμημα.
Ο Τήλεφος το πλήρωσε με τον γιο του. Οι πληγές είναι η απόδειξη της αντοχής, της δύναμης και του θάρρους και μας απελευθερώνουν από τον πόνο μόνο με την δική μας παρέμβαση και αποδοχή. Βέβαια, ο Ευριπίδης λέει πως:»Είναι πιο εύκολο να δίνεις συμβουλές [σε αυτούς που υποφέρουν] παρά να αντέχεις με καρτερία το δικό σου πόνο».
Ο Τήλεφος όμως υπήρξε τραγικός ήρωας και σε έναν ήρωα μάλλον δεν χωράνε οι αμφιβολίες και οι συμβουλές μιας θνητής.
Η έρευνα έγινε από την Γιώβη Βασιλική.
Για να πραγματοποιηθεί το παραπάνω άρθρο πληροφορίες και αποσπάσματα συλλέχθηκαν από: Απολλόδωρος 2.7.4, 2.7.8, 3.9.1;-Διόδωρος 4.33.11-12-Ομήρου «Οδύσσεια» 11.520-Υγίνος «Ιστορίες» 99, 101, 162, 244, 252- Οβίδιος «Μεταμορφώσεις» 13.17 -chilonas.com- .Από τη Αγγλική Βικιπαίδεια και από Emmy Patsi-Garin: Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, εκδ. οίκος «Χάρη Πάτση», Αθήνα 1969
Επίσης το ποίημα του Αρχίλοχου προέρχεται από: http://heterophoton.blogspot.gr/search/label/%CE%91%CE%A1%CE%A7%CE%99
%CE%9B%CE%9F%CE%A7%CE%9F%CE%A3
mythiki-anazitisi
Ακολουθήστε το Hellas-now.com στο Facebook και στο Google news. Μπορείτε επίσης να μας βρείτε στο Telegram και στο Twitter
