Λύθηκε το μυστήριο με το καταστροφικό τσουνάμι 20 μέτρων στην Σαντορίνη το 1650 μ.χ.

Κάτω από την επιφάνεια του Αιγαίου Πελάγους στην Σαντορίνη βρίσκεται το Κολούμπο, ένα ενεργό υποθαλάσσιο ηφαίστειο που το 1650 εξερράγη και προκάλεσε ένα καταστροφικό τσουνάμι.

Χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία απεικόνισης, οι ερευνητές έχουν πλέον ανακατασκευάσει με επιτυχία το γεγονός, λύνοντας τελικά το «γιατί» και το «πώς» αυτού που συνέβη πριν από σχεδόν 400 χρόνια.

Η έκρηξη του Κολούμπο το 1650
Όπως πολλά ιστορικά γεγονότα, μέχρι τώρα η κατανόησή μας για την έκρηξη του Κολούμπο και το τσουνάμι του 1650 προερχόταν κυρίως από μαρτυρίες των τότε κατοίκων. Σύμφωνα με αυτές τις αναφορές, στα τέλη του καλοκαιριού του 1650 φαινόταν φωτιά και κεραυνός στα βορειοανατολικά της Σαντορίνης. Ξαφνικά, ακούστηκε ένας τεράστιος κρότος, που ακουγόταν σε απόσταση 100 χιλιομέτρων και ελαφρόπετρα, στάχτη και δηλητηριώδες αέριο άρχισαν να εκτοξεύονται στα νησιά του Αιγαίου.

Σαν να μην ήταν έφτανε αυτό το κακό, λίγες στιγμές πριν, η θάλασσα είχε υποχωρήσει γρήγορα, επιστρέφοντας με τη μορφή κυμάτων τσουνάμι που σύμφωνα με πληροφορίες είχαν ύψος έως και 20 μέτρα. «Γνωρίζουμε αυτές τις λεπτομέρειες της ιστορικής έκρηξης του Κολούμπο επειδή υπάρχουν σύγχρονες αναφορές που συντάχθηκαν και δημοσιεύθηκαν από έναν Γάλλο ηφαιστειολόγο τον 19ο αιώνα», εξήγησε ο Δρ Γενς Καρστένς, συγγραφέας μιας εργασίας που περιγράφει λεπτομερώς την ανοικοδόμηση του γεγονότος αναφέρει το iflscience.com.

Το ζήτημα με τις σύγχρονες αναφορές είναι ότι δεν εξηγούν τους λόγους πίσω από την έκρηξη και το τσουνάμι που ακολούθησε. «Θέλαμε να καταλάβουμε πώς προέκυψε το τσουνάμι εκείνη την εποχή και γιατί το ηφαίστειο εξερράγη τόσο βίαια», είπε ο Karstens.

Λύνοντας το μυστήριο
Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τεχνολογία σεισμικής απεικόνισης για να δημιουργήσει μια τρισδιάστατη εικόνα του κρατήρα του Κολούμπο, η οποία αποκάλυψε τα σημάδια μιας τεράστιας έκρηξης. ο κρατήρας είχε μήκος 2,5 χιλιόμετρα και βάθος 500 μέτρα. Η μία πλευρά του κώνου του ηφαιστείου είχε επίσης παραμορφωθεί σοβαρά, γεγονός που δείχνει ότι υπήρξε κατολίσθηση.

Τι προκάλεσε όμως το τσουνάμι το 1650 – η κατολίσθηση ή η ίδια η έκρηξη; Ένας συνδυασμός τρισδιάστατων εικόνων και προσομοιώσεων υπολογιστή αποκάλυψε ότι στην πραγματικότητα ήταν και τα δύο. Συνδυάζοντας ιστορικές αναφορές για το πότε τα νερά υποχώρησαν έναντι του δυνατού κρότου, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο συνδυασμός τόσο της κατολίσθησης όσο και της βίαιης έκρηξης που ακολούθησε ήταν η πιθανή εξήγηση για τα τεράστια κύματα. Τα προσομοιωμένα κύματα δεν ήταν τόσο υψηλά όταν ήταν μόνο το ένα ή το άλλο.

‘Το Kolumbo αποτελείται εν μέρει από ελαφρόπετρα με πολύ απότομες πλαγιές. Δεν είναι πολύ σταθερό’, εξήγησε ο Karstens. ‘Κατά τη διάρκεια της έκρηξης, που συνεχιζόταν για αρκετές εβδομάδες, η λάβα εκτοξευόταν συνεχώς. Από κάτω, στον θάλαμο μάγματος, ο οποίος περιείχε πολύ αέριο, υπήρχε τεράστια πίεση. Όταν μια από τις πλευρές του ηφαιστείου γλίστρησε, το αποτέλεσμα ήταν σαν να άνοιξε ένα μπουκάλι σαμπάνιας: η ξαφνική απελευθέρωση της πίεσης επέτρεψε στο αέριο στο σύστημα μάγματος να διασταλεί, με αποτέλεσμα μια τεράστια έκρηξη.’

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να είχε συμβεί κατά την περσινή έκρηξη Hunga Tonga-Hunga Ha’apai, η οποία ήταν η μεγαλύτερη φυσική έκρηξη στον αιώνα και είχε σημαντικές επιπτώσεις στον περιβάλλοντα βυθό και στο στρώμα του όζοντος.

Ως αποτέλεσμα, πιστεύουν ότι η έρευνά τους θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί για να τεθούν οι βάσεις για νέους τρόπους παρακολούθησης ενεργών υποθαλάσσιων ηφαιστείων. ‘Ελπίζουμε να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε τα αποτελέσματά μας για να αναπτύξουμε νέες προσεγγίσεις για την παρακολούθηση ηφαιστειακών αναταραχών’, είπε ο Karstens, ‘Ίσως ακόμη και ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, που θα συλλέγει δεδομένα σε πραγματικό χρόνο.’

Η μελέτη δημοσιεύεται στο Nature Communications.