Ο βασιλιάς Τουταγχαμών και η ανακάλυψη του μυστηριώδους τάφου του

Ο Τουταγχαμών, γνωστός και ως Βασιλιάς Τουτ, κράτησε τον θρόνο της αρχαίας Αιγύπτου για περίπου μια δεκαετία, καθιστώντας τον έναν από τους πιο γνωστούς φαραώ στην ιστορία. Η φήμη του πηγάζει σε μεγάλο βαθμό από την εντυπωσιακά διατηρημένη κατάσταση του τάφου του, όπου η εικόνα του και τα σχετικά τεχνουργήματα του έχουν παρουσιαστεί εκτενώς.

Ενώ ο τάφος του Τουταγχαμών πιθανότατα έπεσε θύμα λεηλατών και αναζητητών θησαυρών στην αρχαιότητα, αξιοσημείωτα, η μούμια του και τα περισσότερα από τα ταφικά του αντικείμενα κατάφεραν να αντέξουν στους αιώνες. Η στρατηγική θέση του τάφου, φωλιασμένος στον πυθμένα της κοιλάδας και κρυμμένος από τη συσσώρευση συντριμμιών που προέρχονται από φυσικές πλημμύρες και την κατασκευή τάφων, βοήθησε στη διασφάλιση της είσοδός του από την ανακάλυψη.

King Tut: Ποιος ήταν;

Ο Τουταγχαμών, ο οποίος βασίλεψε γύρω στο 1341 π.Χ. έως το 1323 π.Χ., κατείχε τη θέση του Αιγύπτιου φαραώ κατά τα τελευταία χρόνια της 18ης Δυναστείας στην εποχή του Νέου Βασιλείου της αιγυπτιακής ιστορίας.

Η άνοδός του στο θρόνο έγινε γύρω στο 1334 π.Χ., όταν ήταν μόλις εννέα ετών, μετά τον θάνατο του πατέρα του, Ακενατόν , και τη σύντομη βασιλεία του Νεφερνεφερουατέν και του Σμενχκάρε.

Η άνοδος του Τουταγχαμών στην εξουσία συνέβη κατά τη διάρκεια μιας περιόδου σημαντικής θρησκευτικής αναταραχής που ενορχηστρώθηκε από τον Ακενατόν, ο οποίος είχε εισαγάγει τη λατρεία μιας μοναδικής θεότητας, του Ατόν, ενώ αδιαφορούσε για άλλους θεούς.

Αυτός ο μετασχηματισμός οδήγησε σε αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως Περίοδος της Αμάρνας. Ένα από τα αξιοσημείωτα επιτεύγματα του Τουταγχαμών ήταν η αποκατάσταση των παραδοσιακών θρησκευτικών πρακτικών, μια κομβική πράξη κατά τη διάρκεια της βασιλείας του.

Για να δηλώσει αυτή τη μετατόπιση, το όνομά του άλλαξε από Τουταγχατόν, που αναφερόταν στη θεότητα του Ακενατόν, σε Τουταγχαμών, που τιμούσε τον Αμούν, μια κρίσιμη μορφή στο παραδοσιακό αιγυπτιακό πάνθεον. Μια παράλληλη αλλαγή έγινε στο όνομα της βασίλισσας του, από Ankhesenpaaten σε Ankhesenamun.

Ο Τουταγχαμών παντρεύτηκε την ετεροθαλή αδερφή του Ankhesenamun, ωστόσο το ζευγάρι δεν απέκτησε απογόνους. Τραγικά, η ζωή του κόπηκε απότομα στην τρυφερή ηλικία των δεκαοκτώ ετών, και μέχρι σήμερα, η αιτία του πρόωρου θανάτου του παραμένει τυλιγμένη στο μυστήριο, με θεωρίες που κυμαίνονται από ένα ατύχημα με άρμα έως ένα θανατηφόρο χτύπημα στο κεφάλι ή ακόμη και μια θανατηφόρα συνάντηση με ένας ιπποπόταμος.

Πού βρίσκεται ο τάφος του βασιλιά Τουτ;

Ο τάφος του βασιλιά Τουτ, που ονομάζεται KV62, βρίσκεται στον ανατολικό κλάδο της Κοιλάδας των Βασιλέων, τοποθετημένος ανάμεσα στους τάφους του Ραμσή Β’ και του Ραμσή IV.

Ποιος ανακάλυψε τον τάφο;

Η σημαντική ανακάλυψη του τάφου του Τουταγχαμών αποδόθηκε σε μια ομάδα ανασκαφών με επικεφαλής τον Άγγλο αρχαιολόγο Χάουαρντ Κάρτερ το έτος 1922.

Μέχρι το 1914, πολλοί αρχαιολόγοι πίστευαν ότι είχαν αποκαλύψει όλους τους τάφους των Φαραώ στην Κοιλάδα των Βασιλέων. Ωστόσο, ο Χάουαρντ Κάρτερ παρέμεινε σταθερός στην πεποίθησή του ότι ο τάφος του Φαραώ Τουταγχαμών ήταν ακόμα κρυμμένος μέσα στην κοιλάδα.

Ο Κάρτερ αφιέρωσε πέντε χρόνια στο να σαρώσει την Κοιλάδα των Βασιλέων, αντιμετωπίζοντας αρχικά την απογοήτευση. Ο προστάτης του, Λόρδος Κάρναρβον, έγινε ανυπόμονος και παραλίγο να τερματίσει τη χρηματοδότηση για την αποστολή. Παρόλα αυτά, ο Carter κατάφερε να πείσει τον Carnarvon να παρατείνει την οικονομική του υποστήριξη για ένα επιπλέον έτος.

Το 1922, μετά από έξι χρόνια αδυσώπητης αναζήτησης, ο Χάουαρντ Κάρτερ έπεσε πάνω σε μια κρίσιμη ένδειξη – ένα υπόγειο σκαλοπάτι κρυμμένο κάτω από καλύβες ηλικιωμένων εργατών. Γρήγορα, αποκάλυψε μια σκάλα που οδηγούσε στην είσοδο του τάφου του βασιλιά Τουτ.

Στις 26 Νοεμβρίου εκείνου του έτους, όταν ο Κάρτερ και ο Λόρδος Κάρναρβον μπήκαν στους εσωτερικούς θαλάμους του τάφου, κυριεύτηκαν από ενθουσιασμό. Αυτό που συνάντησαν δεν ήταν παρά εκπληκτικό: ο τάφος, μετά από περισσότερες από τρεις χιλιετίες, παρέμεινε σχεδόν άθικτος, με τους θησαυρούς του ανέγγιχτους. Οι εξερευνητές ξεκίνησαν τη σχολαστική τους έρευνα για τους τέσσερις θαλάμους του τάφου, σηματοδοτώντας την αρχή ενός ιστορικού ταξιδιού στην κληρονομιά του βασιλιά Τουταγχαμών.

Ο Τάφος του Τουταγχαμών: Αρχιτεκτονική

Ο τάφος του Τουταγχαμών κατασκευάστηκε σχολαστικά με τον τρόπο των βασιλιάδων από τη διάσημη δέκατη όγδοη δυναστεία. Αυτός ο βασιλικός χώρος ανάπαυσης περιλαμβάνει τέσσερις θαλάμους, συμπεριλαμβανομένης μιας σκάλας εισόδου και ενός διαδρόμου σύνδεσης. Η διάταξη του τάφου περιλαμβάνει έναν καθοδικό διάδρομο ανατολής-δύσης, έναν προθάλαμο τοποθετημένο στο δυτικό άκρο του περάσματος, ένα παράρτημα, έναν ταφικό θάλαμο και ένα δωμάτιο δίπλα στον ταφικό θάλαμο, γνωστό ως θησαυροφυλάκιο. Είναι πιθανό ότι ο ταφικός θάλαμος και το θησαυροφυλάκιο ήταν μεταγενέστερες προσθήκες στον αρχικό τάφο, ειδικά διαμορφωμένοι για την ταφή του Τουταγχαμών.

Αρχικά, οι πόρτες μεταξύ του κλιμακοστασίου και του διαδρόμου, του διαδρόμου και του προθάλαμου, του προθάλαμου και του παραρτήματος, και του προθάλαμου και του ταφικού θαλάμου σφραγίζονταν με χωρίσματα κατασκευασμένα από ασβεστόλιθο και γύψο. Αυτά τα χωρίσματα έφεραν περίπλοκες εντυπώσεις από σφραγίδες που κρατούσαν διάφοροι αξιωματούχοι που συμμετείχαν στις προσπάθειες ταφής και αποκατάστασης του Τουταγχαμών. Αυτές οι σφραγίδες περιείχαν ιερογλυφικές επιγραφές που γιόρταζαν την αφοσίωση του Τουταγχαμών στους θεούς σε όλη τη διάρκεια της βασιλείας του. Δυστυχώς, αυτά τα χωρίσματα παραβιάστηκαν από ληστές και ενώ οι περισσότερες από τις παραβιάσεις επισκευάστηκαν στη συνέχεια από συντηρητές, η τρύπα που δημιούργησαν οι ληστές στην είσοδο του παραρτήματος παρέμεινε ασφράγιστη.

Με την είσοδο στον τάφο, μια σκάλα οδηγεί σε έναν σύντομο διάδρομο. Αρχικά, αυτό το κλιμακοστάσιο αποτελούνταν από δεκαέξι σκαλοπάτια, αλλά τα κάτω έξι σκαλοπάτια αφαιρέθηκαν σκόπιμα κατά τη διαδικασία της ταφής για να φιλοξενήσουν τη διέλευση των μεγαλύτερων ταφικών αντικειμένων από την πόρτα. Αργότερα, αυτά τα σκαλοπάτια ανακατασκευάστηκαν, για να αφαιρεθούν ξανά από ανασκαφείς όταν εξήχθησαν τα ίδια μνημειακά αντικείμενα από τον τάφο.

Το πρώτο δωμάτιο που συναντάμε μέσα στον τάφο είναι ο προθάλαμος, όπου ανακαλύφθηκαν πολλά έπιπλα που προορίζονταν για το αιώνιο ταξίδι του Τουταγχαμών. Ένα παράρτημα συνδέεται με αυτόν τον θάλαμο και στο άκρο του υπάρχει μια είσοδος που οδηγεί στον ταφικό θάλαμο.

Εντός του ταφικού θαλάμου, τέσσερις κόγχες κοσμούν τους τοίχους, καθεμία από τις οποίες στεγάζει «μαγικά τούβλα» εγγεγραμμένα με προστατευτικά ξόρκια. Εκτός από τις εντυπώσεις των σφραγίδων, το μοναδικό στολίδι στον τάφο βρίσκεται στον ταφικό θάλαμο, όπου οι μορφές σε κίτρινο φόντο κοσμούν τους τοίχους.

Τα ύψη του θαλάμου ποικίλλουν από 2,3 έως 3,6 μέτρα, με το παράρτημα, τον ταφικό θάλαμο και τα δάπεδα του θησαυροφυλακίου να βρίσκονται περίπου 0,9 μέτρα κάτω από το δάπεδο του προθάλαμου. Συγκεκριμένα, μια μικρή κόγχη στο δυτικό τοίχο του προθάλαμου χρησίμευε κάποτε ως σημείο ελιγμών για τη μεταφορά της σαρκοφάγου μέσα από το δωμάτιο.

Φύλαξαν αυτόν τον θάλαμο δύο αγάλματα φρουρού από μαύρο οψιανό που συμβόλιζαν το βασιλικό ka (ψυχή) και τις φιλοδοξίες για αναγέννηση, ιδιότητες που συνδέονται με τον Όσιρι, τη θεότητα που πέτυχε την αναγέννηση μετά το θάνατο.

Σε αντίθεση με άλλους σύγχρονους βασιλικούς τάφους στην Αίγυπτο, ο τελευταίος χώρος ανάπαυσης του Τουταγχαμών είναι κάπως μικρότερος και παρουσιάζει λιγότερο περίπλοκη διακόσμηση, πιθανώς λόγω της προσαρμογής του για τον Τουταγχαμών μετά τον πρόωρο θάνατό του.

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο ανατολικός τοίχος του τάφου διαθέτει μια εικόνα που απεικονίζει τη νεκρώσιμη πομπή του Τουταγχαμών, ένα μοτίβο που ευδιάκριτα απουσιάζει σε άλλους βασιλικούς τάφους. Ο βόρειος τοίχος δείχνει τον Άι να διεξάγει το ιερό τελετουργικό του ανοίγματος του στόματος στη μούμια του Τουταγχαμών, ένα τελετουργικό που τον επικύρωσε ως νόμιμο διάδοχο του θρόνου. Σε αυτόν τον τοίχο απεικονίζεται και ο Τουταγχαμών, ο οποίος δέχεται τις ευλογίες της θεάς Nut και του θεού Όσιρι για τη μετά θάνατον ζωή.

Ο νότιος τοίχος απεικονίζει τον βασιλιά παρέα με τις θεότητες Hathor, Anubis και Isis. Αυτός ο τοίχος έφερε μια μοναδική πρόκληση, καθώς μέρος της διακόσμησής του ήταν ζωγραφισμένη στο χώρισμα που χώριζε τον ταφικό θάλαμο από τον προθάλαμο, καθιστώντας αναγκαία την καταστροφή της μορφής της Ίσιδας κατά την αφαίρεση του μεσοτοιχίου κατά την εκκαθάριση του τάφου.

Ο δυτικός τοίχος παρουσιάζει μια εντυπωσιακή απεικόνιση δώδεκα μπαμπουίνων, που εξάγεται από το πρώτο τμήμα του Amduat, ένα ταφικό κείμενο που αφηγείται το ταξίδι του θεού του ήλιου Ρα στον κάτω κόσμο.

Περιέργως, οι μορφές σε τρεις από τους τοίχους παρουσιάζουν τις χαρακτηριστικές αναλογίες της τέχνης της περιόδου της Αμάρνας, ενώ ο νότιος τοίχος επανέρχεται στις συμβατικές αναλογίες που παρατηρήθηκαν στην τέχνη πριν και μετά την εποχή της Αμάρνας.

Τι βρήκαν οι αρχαιολόγοι μέσα στον τάφο;

Ο Τουταγχαμών, όπως και άλλοι Φαραώ, θάφτηκε με μια τεράστια ποικιλία από ταφικά υπάρχοντα και προσωπικούς θησαυρούς, που απαιτούσε μια σχολαστική διάταξη λόγω των χωρικών περιορισμών του τάφου.

Μεταξύ αυτών των αγαπημένων αντικειμένων ήταν αγάλματα, λαμπερά χρυσά κοσμήματα, η μούμια του Τουταγχαμών, περίπλοκα σχεδιασμένα άρματα, προσεκτικά κατασκευασμένα μοντέλα σκαφών, τα σεβαστά βάζα με ουρανό, κομψές καρέκλες και σαγηνευτικοί πίνακες.

Στο εσωτερικό ιερό του ταφικού θαλάμου βρισκόταν η σαρκοφάγος, με τα λείψανα του βασιλιά Tut. Αυτός ο ιερός θάλαμος στέγαζε τρία περίπλοκα ένθετα φέρετρα που περιείχαν τη μούμια, με αποκορύφωμα το μεγαλείο ενός τελευταίου φέρετρου φτιαγμένου εξ ολοκλήρου από πολύτιμο μέταλλο, τον χρυσό.

Δυστυχώς, η μούμια του Τουταγχαμών ανακαλύφθηκε σε κατάσταση ερείπιας, με πολλά από τα περιτυλίγματα και ακόμη και σημαντικά τμήματα των ιστών της μούμιας να έχουν υποστεί ενανθράκωση.

Μέσα σε αυτόν τον αγιασμένο χώρο, ο Χάουαρντ Κάρτερ αποκάλυψε επίσης τη λαμπερή ταφική μάσκα του Τουταγχαμών, ένα εμβληματικό τεχνούργημα που βρίσκεται τώρα στο Αιγυπτιακό Μουσείο στο Κάιρο, συμβολίζοντας το μεγαλείο της αρχαίας Αιγύπτου. Αυτή η εξαιρετική μάσκα βρίσκεται σε ύψος 54 cm, εκτείνεται σε πλάτος 39,3 cm και εκτείνεται σε βάθος 49 cm. Φτιαγμένο από δύο στρώματα χρυσού υψηλού καρατίου, με πάχος από 1,5 έως 3 mm, αυτό το αριστούργημα ζυγίζει εντυπωσιακά 10,23 κιλά. Στολίζει τους ώμους της μάσκας ένα αρχαίο ξόρκι από το Βιβλίο των Νεκρών, σχολαστικά εγγεγραμμένο σε ιερογλυφικά.

Η όψη του φαραώ απεικονίζεται οδυνηρά, στολισμένη με το βασιλικό κάλυμμα κεφαλής των νεμών στολισμένο με τα συμβολικά εμβλήματα ενός φιδιού (Wadjet) και του γύπα ( Nekhbet ), εμβληματικό της κυριαρχίας του Τουταγχαμών τόσο στην Άνω όσο και στην Κάτω Αίγυπτο.

Η μάσκα μπορεί επίσης να υπερηφανεύεται για ένα περίπλοκο ένθετο από πολύτιμους λίθους, όπως λάπις λάζουλι (που περιλαμβάνει τα μάτια και τα φρύδια), χαλαζία (που διαμορφώνει τα μάτια), οψιανό (στολίζει τις κόρες των ματιών), μαζί με καρνελιάνο, αμαζονίτη, τιρκουάζ και φαγεντιανή.

Μέσα σε αυτόν τον θάλαμο, δύο μουμιοποιημένα έμβρυα βρήκαν επίσης την αιώνια ανάπαυσή τους, αντιπροσωπεύοντας διακριτά στάδια ανάπτυξης – το ένα στους πέντε μήνες και το άλλο που κυμαίνεται μεταξύ επτά έως εννέα μηνών. Παραδόξως, τα φέρετρα που περικλείουν αυτά τα εμβρυϊκά λείψανα παραμένουν χωρίς σήμανση με τα ονόματά τους—αναφέρονται ως 317a(2) για το μικρότερο έμβρυο και 317b(2) για το μεγαλύτερο. Είναι αξιοσημείωτο ότι τόσο η μούμια του Τουταγχαμών όσο και αυτά τα εμβρυϊκά δείγματα έχουν υποβληθεί σε γενετική ανάλυση.

Σε μια κομβική ανακάλυψη, η ανάλυση DNA που πραγματοποιήθηκε το 2010 στις μούμιες στην Κοιλάδα των Βασιλέων αποκάλυψε την οικογενειακή σύνδεση, καθιερώνοντας αυτά τα έμβρυα ως απογόνους του Τουταγχαμών. Η μητέρα τους, που αναγνωρίστηκε από τη μούμια της που ανακαλύφθηκε στο KV21, εικάζεται ότι είναι η Ankhesenamun.

Ο τάφος είχε έναν εκπληκτικό θησαυρό με σχεδόν 5.000 αντικείμενα συνολικά. Σε διάστημα μιας δεκαετίας, ο Χάουαρντ Κάρτερ και οι αφοσιωμένοι συνάδελφοί του κατέγραψαν σχολαστικά κάθε αντικείμενο, διατηρώντας για αιωνιότητα τη σαγηνευτική κληρονομιά του Τουταγχαμών.

Αρχική εικόνα – Πίσω πίνακας του χρυσού θρόνου του Τουταγχαμών