Όταν στην Ελλάδα απαγορεύτηκαν εορτασμοί του Πάσχα για να πάρουμε δάνειο από τον Ρότσιλντ

Τον Απρίλιο του 1847 η ελληνική κυβέρνηση αναμένει, μετά βαΐων και κλάδων, τον Γερμανοεβραίο τραπεζίτη Τζέημς Μάγιερ Ρότσιλντ της γνωστής οικογενείας.

Η χορήγηση ενός δανείου από την τράπεζά του στο Παρίσι ήταν απολύτως απαραίτητη.

Το πρόβλημα ήταν ότι η επίσκεψη έπεφτε τη Μεγάλη Εβδομάδα που σύμφωνα με το έθιμο τη Μεγάλη Παρασκευή έκαιγαν τον Ιούδα.

Το θέαμα δεν θα ήταν καλό για έναν Εβραίο που τον είχαμε και ανάγκη και το κάψιμο απαγορεύθηκε με διάταγμα!
Η δυσαρέσκεια που προκλήθηκε μεταξύ των Αθηναίων ήταν πολύ μεγάλη.

Τα επεισόδια της Δευτέρας του Πάσχα

Τη Δευτέρα του Πάσχα πολλοί πολίτες επιχείρησαν να τελέσουν το έθιμο, έστω και ετεροχρονισμένα. Επενέβη όμως η αστυνομία και διέλυσε το πλήθος.
Ακολούθησαν ταραχές. Tότε μια ομάδα νεαρών επιτέθηκε στο σπίτι του Εβραίου Δόν Πατσίφικο, επί της οδού Καραϊσκάκη στου Ψυρή και κατέστρεψε με μανία τα πάντα.

Το πρόβλημα ήταν ότι ο Δον Πατσίφικο ήταν κάτοχος βρετανικού διαβατηρίου. Κατέφυγε λοιπόν στη βρετανική πρεσβεία και διαμαρτυρήθηκε εντονότατα για την καταστροφή των πολύτιμων επίπλων του.

Την επόμενη κιόλας του συμβάντος ο βρετανός πρεσβευτής σερ Έντμοντ Λάιονς προέβη σε διάβημα προς το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών για την καταβολή αποζημίωσης στον θιγέντα με το αστρονομικό για τα τότε δεδομένα ποσό των 886.736 δραχμών και 57 λεπτών.
Το εντυπωσιακό είναι πως ο Λάιονς απαίτησε το ποσό χωρίς να έχει προηγηθεί ούτε μια πρώτη καταγραφή των ζημιών.

Η ελληνική κυβέρνηση φυσικά αρνήθηκε θεωρώντας ότι η υπόθεση αφορά τη δικαιοσύνη.

Άλλωστε τα χρήματα που ζητούσε ο Πατσίφικο ξεπερνούσαν σε αξία ακόμη και τα ανάκτορα του βασιλιά Όθωνα!
Η άρνηση αυτή έδωσε την ευκαιρία στον τότε Υπουργό Εξωτερικών της Βρετανίας Πάλμερστον να απαιτήσει από την ελληνική κυβέρνηση την άμεση καταβολή της αποζημίωσης για τις καταστροφές που υπέστη ο Πατσίφικο.

Επειδή και τότε η ελληνική κυβέρνηση δεν συναίνεσε, ο Πάλμερστον έφθασε στο απίστευτο σημείο να διατάξει τον βρετανικό στόλο της Μεσογείου να προβεί σε ναυτικό αποκλεισμό του ελληνικού βασιλείου και στην κατάσχεση πολεμικών και εμπορικών πλοίων!

Δαύιδ Πατσίφικο ο τυχοδιώκτης που ταπείνωσε την Ελλάδα

Ποιός ήταν όμως ο δον Πατσίφικο που για χάρη του κινητοποιήθηκαν τα βρετανικά πλοία. Ο Δαύιδ Πατσίφικο ήταν ισπανοεβραίος ή πορτογαλοεβραίος τυχοδιώκτης που εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1836 ως πρόξενος της Πορτογαλίας. Το 1842 ωστόσο παύθηκε λόγω καταχρήσεων.

Στην συνέχεια προσκολλήθηκε στον κύκλο της Δούκισσας της Πλακεντίας και έζησε για κάποιο διάστημα με τα γενναιόδωρα βοηθήματά της.
Αργότερα επιδόθηκε στη τοκογλυφία με άγνωστους πόρους.

Την Μεγάλη Παρασκευή, τρεις ημέρες πριν από την επίθεση εναντίον του σπιτιού του, προκάλεσε το εκκλησίασμα του ναού του Αγίου Φιλίππου κατά την εκφορά του Επιταφίου. Γλύτωσε το λιντσάρισμα στο παρά πέντε.

Προφανώς όμως μερικοί θερμόαιμοι δεν τον ξέχασαν.

Πολλές πηγές πάντως κάνουν λόγο για νέα πρόκληση του Πατσίφικο από το παράθυρο του σπιτιού του, τη Δευτέρα του Πάσχα.

Το διπλωματικό παρασκήνιο

Το ερώτημα είναι πως η Βρετανία προκάλεσε τέτοιου μεγέθους διπλωματικό επεισόδιο για έναν άνθρωπο μειωμένης αξιοπιστίας.
Ο Πατσίφικο ήταν απλά το πρόσχημα. Η Ελλάδα, σύμφωνα με Βρετανούς κυβερνητικούς αναλυτές, είχε προσδεθεί επικίνδυνα στο «ρωσικό άρμα» εξωτερικής πολιτικής με ότι αρνητικό μπορούσε να σημαίνει αυτό για τα βρετανικά εμπορικά συμφέροντα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Επιπλέον, η Βρετανία άρχισε να νοιώθει τον ισχυρό ανταγωνισμό του Ελληνικού Εμπορικού Ναυτικού, που ήδη είχε γίνει πρώτη σημαία στην Δουνάβια ναυσιπλοΐα.

Η Ελλάδα έπρεπε να επανέλθει με βίαιο και ωμό τρόπο στην «τάξη» και να κατανοήσει ως θαλάσσιο κράτος ότι δεν μπορούσε να παρεκκλίνει από την πολιτική της Γηραιάς Αλβιώνος.
Όποτε συνέβαινε αυτό τα βρετανικά πολεμικά πλοία θα εμφανίζονταν για «εθιμοτυπικές επισκέψεις».

Το νεοσύστατο ελληνικό κρατίδιο, ανίσχυρο οικονομικά και στρατιωτικά, ήταν το τέλειο υπόδειγμα της «τακτικής των κανονιοφόρων» των Μεγάλων Δυνάμεων.
Πάντως οι κάτοικοι του Πειραιά και της Αθήνας υπέμειναν με μεγάλη καρτερικότητα την περίοδο του αποκλεισμού και συνασπίστηκαν γύρω από τον Όθωνα ο οποίος είδε τη δημοφιλία του να αυξάνεται.

Ο βρετανικός ναυτικός αποκλεισμός δεν αφορούσε μόνο την υπόθεση Πατσίφικο. Είχε ακόμη και εδαφικές διεκδικήσεις στο όνομα του βρετανικού προτεκτοράτου των Ιονίων νήσων. Οι διεκδικήσεις αφορούσαν τα νησιά Σαπιέντζα και Ελαφόνησο.

Αποζημίωση για έξι επτανησιακά πλοιάρια που έπεσαν θύματα πειρατείας. Ικανοποίηση για καθύβριση της βρετανικής σημαίας και ασέβεια προς τον Βρετανό πρόξενο Μπόυντ. Αποζημίωση για δυο κακοποιημένους Επτανήσιους στον Πύργο.
Αποζημίωση για τον αγρό του Φίνλεϊ που περιλήφθηκε χωρίς αποζημίωση στον Βασιλικό Κήπο.

Τελικά μετά από εντονότατη διαμαρτυρία της Γαλλίας και παρέμβαση της Ρωσίας ο ναυτικός αποκλεισμός ήρθη στις 15 Απριλίου του 1850 και το ζήτημα της αποζημίωσης του Πατσίφικο παραπέμφθηκε σε διεθνή διαιτησία.

Ορίστηκε επιτροπή διαιτησίας η οποία και εξακρίβωσε πως η ζημία που τελικά είχε υποστεί ο Πατσίφικο ήταν μόλις 3.750 δραχμές, με αρκετές αμφιβολίες, αφού και ο ίδιος δεν κατάφερε να αποδείξει τον τρόπο απόκτησης των καταλογιζομένων ειδών.

Έτσι, αφενός η ελληνική κυβέρνηση κατέβαλε στον Πατσίφικο το ποσόν των 3.750 δραχμών και αφετέρου επεστράφη σε αυτήν το υπόλοιπο ποσό εκ 330.000 δραχμών που είχε εν τω μεταξύ καταθέσει στη Βρετανία, ως εγγύηση, για την άρση τουλάχιστον του αποκλεισμού.

Στη Βρετανία προκλήθηκε κυβερνητική κρίση εξαιτίας της γαλλικής και ρωσικής εμπλοκής. Η βασίλισσα επέπληξε τον υπουργό που υπερασπίστηκε τον εαυτό του με μία πεντάωρη ομιλία στη βουλή.

Στην Ελλάδα το πάλαι ποτέ κραταιό αγγλικό κόμμα έχασε πολύ σημαντικό μέρος της επιρροής του ενώ η ανάμνηση των «Παρκερικών» (από το όνομα του επικεφαλής ναυάρχου του αποκλεισμού Ουίλιαμ Πάρκερ) έμεινε για πολύ καιρό αποτυπωμένη στη μνήμη των Ελλήνων.

Τουλάχιστον μέχρι τον επόμενο αποκλεισμό, λίγα μόλις χρόνια αργότερα, στα πλαίσια του Κριμαϊκού Πολέμου.

Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης στα γραφόμενά του απόδωσε πολύ χαρακτηριστικά την περίοδο του αποκλεισμού: «…και ένας μεγάλος στόλος των σκύλων μας έχουν μπλόκον οπούναι περίπου από τρεις μήνες και μας πήραν όλα τα καράβια και μας κατακερμάτισαν όλο το εμπόριο και τζαλαπάτησαν την σημαίαν μας και πεθαίνουν της πείνας οι ανθρώποι των νησιών και εκείνοι οπούχουν τα καράβια τους γκιζερούν εις τους δρόμους και κλαίνε με μαύρα δάκρυα…».

Όσο για τον Πατσίφικο εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Λονδίνο. Σοφή απόφαση γιατί η Αθήνα θα ήταν πολύ επικίνδυνη και όχι μόνο για τα έπιπλα του.

Νίκος Γιαννόπουλος
ιστορικός