Πήλιος Γούσης – Ο προδότης του 1821, η μήπως όχι;

Πέρασε στην ιστορία ως συνώνυμο της προδοσίας. Είναι ο άνθρωπος που σύμφωνα με την παράδοση έβαλε τους Τούρκους μέσα στο ηρωικό Σούλι αποκαλύπτοντας στο στρατό του Πασά ένα μυστικό πέρασμα.

Ο Πήλιος Γούσης ήταν Σουλιώτης οπλαρχηγός, το όνομα του οποίου έχει περάσει στην συλλογική μνήμη ως το συνώνυμο του προδότη, όπως του Εφιάλτη στην αρχαιότητα.

Ο Πήλιος Γούσης έζησε στα τέλη του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου αιώνα. Ήταν αδελφός ή εξάδελφος του οπλαρχηγού Λάμπρου Γούση (1775-1871) και θείος του υποστράτηγου της Χωροφυλακής, Ιωάννη Γούση (1809-1894).

Αρχικά πήρε μέρος στους αγώνες των Σουλιωτών κατά του Αλή Πασά, αλλά το 1803, για λόγους τοπικής αντιζηλίας και αντεκδίκησης, πρόδωσε τον αγώνα των συμπατριωτών του. Έγινε μετά του συγγενούς του Κουτσονίκα, όργανο του Βελή Πασά και έναντι οικονομικών ανταλλαγμάτων, αποκάλυψε τις θέσεις των αμυνομένων Σουλιωτών, με αποτέλεσμα ο γιος του Αλή Πασά να τους επιτεθεί από τα νώτα και να τούς εξαναγκάσει σε συνθηκολόγηση. Έτσι, όσοι Σουλιώτες δεν σκοτώθηκαν στο Κούγκι και όσες Σουλιώτισσες δεν χόρεψαν τον Χορό του Ζαλόγγου κατέφυγαν στα Επτάνησα.

Τα της προδοσίας του Πήλιου Γούση Μπούσμου, όπως τόν αποκαλεί, εξιστορεί αγωνιστής του 21 και συγγραφέας Χριστόφορος Περραιβός (1773-1863) στο έργο του «Ιστορία Σουλλίου[sic] και Πάργας» (1857), από την οποία ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης εμπνεύστηκε το επικολυρικό ποίημά του «Ο Σαμουήλ». Στο ποίημα του Βαλαωρίτη, ο Πήλιο Γκούσης,όπως τόν ονομάζει, από την κορυφή του βουνού καλεί τον μοναχό Σαμουήλ να παραδοθεί στον Βελή Πασά.

Τον Πήλιο Γούση τον ξανασυναντάμε το 1820, όταν μαζί με τον Νότη Μπότσαρη, τον Κίτσο Τζαβέλλα και τον Καραμπίνη συναντήθηκαν με τον στόλαρχο του Σουλτάνου Αλήμπεη για να διαπραγματευτούν την συμμετοχή των Σουλιωτών στον αγώνα της Πύλης κατά του Αλή Πασά. ‘Οπως, όμως, αποφαίνονται οι ιστορικοί, πρόκειται για διαφορετικό πρόσωπο.

Ο Πήλιος Γούσης φαίνεται ότι έλαβε μέρος στην Επανάσταση του 21 και με την συμμετοχή του αυτή εξαγνίστηκε για την προδοσία του στο Σούλι, σύμφωνα με έρευνα του ανιψιού του Ιωάννη Γούση. Με πρόταση του Κώστα Μπότσαρη ανακηρύχθηκε αντιστράτηγος τον Φεβρουάριο του 1825 και βρήκε τον θάνατο κατά την δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου, όταν ανατινάχθηκε η πυριτιδαποθήκη του Χρήστου Καψάλη (10 Απριλίου 1826).

Πήλιος Γούσης – θύμα μικροπολιτικών ερίδων

Σύμφωνα με όσα γράφει ο Χριστόφορος Περραιβός, που ήταν αφοσιωμένος στην οικογένεια Τζαβέλα κι αντίθετος με την οικογένεια Μπότσαρη της οποίας ήταν συγγενής ο Γούσης, ενώ υπήρξε ο πρώτος που έκανε αναφορά στην φερόμενη προδοσία «ο Γεώργιος Μπότσαρης και οι συμπέθεροί του Πήλιος Γούσης και Κουτσονίκας επρόδωσαν στον Αλή Πασά την πατρίδα τους το Σούλι».

Στην έκδοση της ιστορίας του 1815 ο Περραιβός κατακεραύνωνει τον Γούση, στον οποίο καταλόγιζει ότι οδήγησε τις δυνάμεις του Βελή μέσα από ένα αφύλακτο μονοπάτι στο Σούλι και μάλιστα ότι αυτές χρησιμοποίησαν το σπίτι του ως βάση για να αναγκάσουν τους Σουλιώτες να παραδοθούν. Αιτία, όπως υποστηρίζει, ήταν η φιλοχρηματία του -δηλαδή ότι τον εξαγόρασε ο Βελής- αλλά και η επιθυμία του να απελευθερωθεί ο γαμπρός του που ήταν όμηρος στα Ιωάννινα.

Κατά τον Ιωάννη Γσύση, ο οποίος ήταν ανιψιός του Πήλιου, αγωνιστής του ’21 και πρώτος αρχηγός της Χωροφυλακής επί βασιλέως Όθωνα: «…Το έτος 1814, στην Κέρκυρα, ο Xριστόφορος Περραιβός παρουσιάστηκε στην συνέλευση των εξόριστων εκεί Σουλιωτών και τους εζήτησε να τον εξουσιοδοτήσουν, να παραστεί στο Συνέδριο της Βιέννης, όπου βρισκόταν και ο Τσάρος Αλέξανδρος ο Α’, ώστε να του ζητήσει την προστασία των Ελλήνων. Τότε ο θείος μου Πήλιος, οργισμένος του είπε: “Περραιβέ οι Σουλιώτες έχουν άντρες να υπερασπιστούν τα δίκαιά τους όπως έγινε και πριν από μερικά χρόνια, όταν έστειλαν αντιπροσωπεία στην Αικατερίνη την Μεγάλη”».

Ο Περραιβός προσβλήθηκε αφάνταστα και ένα χρόνο αργότερα, με τη δεύτερη έκδοση του έργου του, εκδικήθηκε το Γούση, χαρακτηρίζόντάς τον «…προδότη του Σουλίου». Ο Παναγιώτης Κουγιτέας, υπολοχαγός του Πυροβολικού και ιστορικός συγγραφέας, στο έργο του υποστηρίζει ότι το σπίτι στο οποίο οχυρώθηκαν οι 200 Αλβανοί «…κατά κακήν σύμπτωσιν ανήκεν εις τον Πήλιον Γούσην, όστις κατά την ημέραν εκείνην εμάχετο απεγνωσμένως εις Κιάφαν.

Το περιστατικόν τούτο και μόνο ήρκεσεν εις ιστορικόν των αγώνων του Σουλίου,εξυπηρετούντα μάλλον προσωπικόν πάθος ή την αλήθειαν, να προσάψει εις τον Σουλιώτην τούτον αρχηγόν το στίγμα της προδοσίας….». Η άποψη του ιστορικού Παναγιώτη Κουγιτέα είναι σωστή, διότι συμφωνεί με τα ιστορικά γεγονότα, τα οποία πιστοποιούν ότι πρώτα έπεσε το Σούλι στα χέρια των μισθοφόρων του Αλή Πασά και μετά τα υπόλοιπα χωριά.