Ποια ήταν η πανοπλία που φορούσε ο Μέγας Αλέξανδρος

Η ατομική θωράκιση τύπου λινοθώρακα συνέχισε να χρησιμοποιείται ακατάπαυτα και στα Ελληνιστικά χρόνια είτε με την κλασική της μορφή είτε με διάφορες υβριδικές παραλλαγές.

Για την ανακατασκευή του θώρακα του Μεγάλου Αλεξάνδρου χρησιμοποιήθηκε ως βασικός οδηγός το περίφημο «Ψηφιδωτό του Αλεξάνδρου» που αναπαριστά τον Μακεδόνα στρατηλάτη να νικά τον Δαρείο στην Μάχη της Ισσού το 333 π.Χ. Η κατασκευή του ψηφιδωτού χρονολογείται τον 1ο μ.Χ αιώνα, βρίσκεται στην Πομπηία και πιθανότητα αποτελεί αντιγραφή κάποιου παλαιότερου έργου της Ελληνιστικής περιόδου του 3ου π.Χ αιώνα.
Η συγκεκριμένη εκδοχή του θώρακα που απεικονίζεται στις φωτογραφίες είναι βαρέου τύπου και φέρει όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά ενός πολυτελέστατου επιχειρησιακού λινοθώρακα προορισμένου για την ανώτερη Μακεδονική στρατιωτική ηγεσία.

Το πάνω μέρος του θώρακα που καλύπτει την πλάτη και τους ώμους καλύπτεται από περίπου 400 μπρούτζινες φολίδες στερεωμένες γερά με πριτσίνια πάνω σε κατάλληλα επεξεργασμένο λινό υπόστρωμα. Στο μέσο της κάθε φολίδας υπάρχει έκτυπη νεύρωση («ράχη») για την επίτευξη κατακόρυφης αύξησης της μηχανικής αντοχής των μπρούτζινων αυτών ελασμάτων.

Για αισθητικούς και πρακτικούς λόγους το πλάτος των φολίδων της μπροστινής πλευράς των επωμίδων είναι μικρότερο από αυτών της πίσω όψης. Στις εμπρόσθιες απολήξεις των επωμίδων ένα ζεύγος λεοντόσχημων κρίκων ανάρτησης στερεωμένα σταθερά σε μπρούτζινες πλάκες εξασφαλίζει την πρόσδεση του άνω μέρους του θώρακα με τον κυρίως κορμό διαμέσου ανθεκτικών κορδονιών.

Το καταυχένιο έχει επενδυθεί και αυτό με αλληλεπικαλυπτόμενα μακρόστενα ελάσματα για μεγαλύτερη προστασία ενώ όλα τα τελειώματα του πάνω μέρους του θώρακα έχουν καλυφθεί με πορφυρό δέρμα στερεωμένο με διπλή ραφή άνευ μηχανής. Δύο μπρούτζινοι ανάγλυφοι Μακεδονικοί ήλιοι λειτουργούν ως κλειδόλιθοι για την στερέωση των επωμίδων στον κυρίως κορμό στην οπίσθια περιοχή.

Οι πτέρυγες που προεξέχουν από τους ώμους δεν είναι προσαρτημένες στις επωμίδες, αποτελούν ξεχωριστή αμυντική προσθήκη η οποία στερεώνεται ανεξάρτητα στον κορμό του οπλίτη με την βοήθεια δερμάτινου στηθόδεσμου. Είναι κατασκευασμένες από μεγάλου διαμετρήματος δέρμα και κάθε μία σχηματίζει τρία διακριτά επίπεδα προστασίας. Στις άκρες τους φέρουν κρόσσια ως διακόσμηση. Οι διάταξη των πτερύγων σε ανεξάρτητες λωρίδες επιτρέπει την ευκινησία των άνω άκρων παρόλο το συνολικό μεγάλο διαμέτρημα τους. Καλύπτουν ικανοποιητικά το μεγαλύτερο μέρος των βραχιόνων του οπλίτη.

Ο κύριος κορμός καλύπτεται από δύο ειδών φολίδες. Οι φολίδες του πίσω μέρους ακολουθούν σε σχήμα και μορφή τις αντίστοιχες φολίδες των επωμίδων ενώ η μπροστινή πλευρά θωρακίζεται με αλληλοκαλυπτόμενες φολίδες μεγαλύτερου διαμετρήματος που κάθε μία φέρει στην μέση της μπρούτζινη λεοντοκεφαλή.

Οι λεοντοκεφαλές εκτός από την οπτική ενίσχυση του στοιχείου της λεόντιας αρρενωπότητας και ακτινοβολίας που είχε από νωρίς συνδεθεί με τον Αλέξανδρο προσδίδουν και μια επιπλέον μηχανική αντοχή που αυξάνει την ικανότητα εξουδετέρωσης της κινητικής ενέργειας των εισερχόμενων βλημάτων. Στην περιοχή του στήθους τρεις ανατομικές μπρούτζινες πλάκες στερεωμένες με πριτσίνια πάνω στο λινό υπόστρωμα ολοκληρώνουν την βασική θωράκιση του κορμού.

Στην κεντρική πλάκα του στήθους βρίσκεται τοποθετημένο μπρούτζινο αποτροπαϊκό γοργόνειο που ακολουθεί τις καλλιτεχνικές επιταγές του 4ου αιώνα για δραματοποίηση (το αυθεντικό αυθεντικό γοργόνειο έχει βρεθεί στον προθάλαμο του «Τάφου του Φιλίππου»).

Η κάλυψη του εμπρόσθιου μέρους του κορμού με μέταλλο μεγαλύτερων διαμετρημάτων κρίνεται αναγκαία προσαρμογή μιας και στατιστικά ο μεγαλύτερος αριθμός από βλήματα και πλήγματα στοχεύουν την μετωπική πλευρά του αντιπάλου.

Επίσης, ένα ζεύγος λεοντόμορφων σημείων πρόσδεσης βρίσκονται στην μέση του φολιδωτού κορμού ενώ τρία αντίστοιχα ζεύγη κρίκων απαντώνται στα κάθετα τελειώματα του κορμού στην περιοχή της αριστερής μασχάλης. Η ασφάλιση του θώρακα πάνω στον κορμό του οπλίτη επιτυγχάνεται με την συμβολή των κρίκων αυτών.

Οι πτέρυγες των κάτω άκρων βρίσκονται σε διπλή σειρά και είναι κατασκευασμένες από χονδρό δέρμα με το συνολικό διαμέτρημα σε αλληλοεπικάλυψη να ανέρχεται τα 15 χιλιοστά (1,5 πόντους). Είναι εύλογο, για λόγους επιχειρησιακής αξιοπιστίας , τα διαμετρήματα των οργανικών μερών των πανοπλιών να είναι μεγάλα μιας και η ευαίσθητη φύσης αυτών τα καθιστά ευάλωτα τόσο στις συνθήκες πολέμου όσο και στις καιρικές συνθήκες.

Για αυτό τον λόγο επιπρόσθετα οι δερμάτινες λωρίδες των κάτω πτερύγων έχουν επεξεργαστεί με σε φυσικό κερί για μακροχρόνια προστασία από υγρασία και την αποσαθρωτική επίδραση του ηλίου. Κάθε λωρίδα φέρει δερμάτινα πλευρικά τελειώματα και στην κάθετη απόληξη της κρόσσια ως διακοσμητικά στοιχεία.

Μεταλλικά διακοσμητικά μπρούτζινα επιθέματα με λεοντοκεφαλές βρίσκονται τοποθετημένα με πριτσίνια στην κάτω πλευρά των πτερύγων προσδίδοντας βάρος και σταθερότητα. Το ολικό βάρος της πανοπλίας ανέρχεται στα 17 κιλά. Γύρω από τον κυρίως κορμό μία δερμάτινη ζώνη με εντυπωσιακό μπρούτζινο πόρπακα περισφίγγει την πανοπλία ολοκληρώνοντας το σύνολο.

Όπως ειπώθηκε παραπάνω, ο συγκεκριμένος λινοθώρακας αποτελεί μία μονάχα από τις πιθανές εκδοχές της πανοπλίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου όπως τουλάχιστον αυτή εμφανίζεται στο συγκεκριμένο μωσαϊκό της Πομπηίας. Το Μωσαϊκό μας παρέχει την βασική κατασκευαστική γραμμή του θώρακα, από εκεί και πέρα διάφορες καλλιτεχνικές εναλλακτικές οδοί είναι εφικτές.