Η πρώτη βασίλισσα του κόσμου που κυβέρνησε ένα από τα μεγαλύτερα αρχαία βασίλεια, πριν από 4.500 χρόνια

Είναι δυνατόν να πούμε ποια ήταν η πρώτη βασίλισσα στην ιστορία; Δεδομένου του μεγέθους και της ποικιλομορφίας του ανθρώπινου πολιτισμού, ίσως η απάντηση σε αυτό να είναι ακόμη άγνωστη.

Ωστόσο, σύμφωνα με την ιστορία που έχει καταγραφεί – και η οποία είναι γνωστή σε όλους τους ανθρώπους – η βασίλισσα Κουμπάμπα ήταν η πρώτη γυναίκα που κυβέρνησε την αρχαία δυναστεία των Σουμερίων.

Πολύ λίγες γυναίκες ανέβηκαν στην εξουσία, στα βασίλεια και τις αυτοκρατορίες που δημιουργήθηκαν στην Εγγύς Ανατολή, την Ασία και την Ευρώπη. Αυτές οι γυναίκες συχνά αποκτούσαν πρώτα πρόσβαση στην εξουσία τους μέσω των ανδρών (πατεράδες, σύζυγοι, αδελφοί και γιοι).

Όμως η βασίλισσα των Σουμερίων Κουμπάμπα ήταν μια πραγματική μονάρχης – μια βασίλισσα, βασιλεύουσα, η οποία κυβερνούσε από μόνη της, και όχι μια βασίλισσα σύζυγος, η οποία είναι απλώς η σύζυγος του μονάρχη. Ο κατάλογος των βασιλιάδων την αναφέρει ως Lugal (βασιλιάς), όχι ως Eresh (βασίλισσα σύζυγος). Είναι η μόνη γυναίκα που φέρει αυτόν τον τίτλο.
Ένα συνηθισμένο σκηνικό ιστοριών με ισχυρές γυναίκες στην αρχαιότητα είναι η Αίγυπτος, η χώρα των φαραώ Σομπεκνεφέρου, Χατσεπσούτ και Κλεοπάτρας. Ωστόσο, η Κουμπάμπα, η οποία πιθανότατα έγινε βασίλισσα γύρω στο 2400 π.Χ., ανέβηκε στο θρόνο των Σουμερίων, πολύ νωρίτερα από όλες αυτές.

Στην καταγεγραμμένη ιστορία, που είναι γνωστή σε όλο τον κόσμο, η Κουμπάμπα ήταν η πρώτη γυναίκα ηγεμόνας που κυβέρνησε την αρχαία δυναστεία των Σουμερίων για εκατό χρόνια. Δεκάδες μονάρχες είναι καταγεγραμμένοι στον κατάλογο των Σουμερίων βασιλιάδων, αλλά γυναίκα βασίλισσα είναι μόνο μία: Η Kubaba, ή Kug-Bau. Ήταν μια γυναίκα μόνη της και ήταν η μόνη βασίλισσα που βασίλευσε έχοντας καταγραφεί ως φέρουσα θεϊκή ηγεμονία.

Αυτός ο κατάλογος, ένα χρονικό των ηγεμόνων που συχνά ακροβατεί στα όρια μεταξύ ιστορίας και θρύλου, μας παρέχει τις λίγες πληροφορίες που γνωρίζουμε γι’ αυτήν. Για παράδειγμα, λέγεται ότι η Enmen-lu-ana κυβέρνησε για 43.200 χρόνια. Παρόλο που η βασιλεία της Κουμπάμπα φαίνεται πιο λογική, εντούτοις αναγνωρίζεται ότι ηγήθηκε του βασιλείου των Σουμερίων για 100 χρόνια, κάτι που μάλλον είναι απίθανο.

Σύμφωνα με τον κατάλογο των βασιλιάδων των Σουμερίων, η Κουμπάμπα είναι η μόνη γυναίκα ηγεμόνας που κυβέρνησε για 100 χρόνια στις αρχές της τρίτης δυναστείας του Κις περίπου από το 2500 ως το 2330 π.Χ, με το Κις να θεωρείται μια αρχαία πόλη-κράτος του Σουμερίου βασίλειου στην Μεσοποταμία.

Στον κατάλογο των βασιλιάδων, η Kubaba αναφέρεται για πρώτη φορά ως “η γυναίκα ταβερνιάρισσα”. Πώς έφτασε από το να διευθύνει ένα μπαρ/πανδοχείο στο να κυβερνήσει μια πόλη; Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι, αλλά οι γυναίκες ταβερνιάρισσες ήταν σημαντικές φιγούρες στη μυθολογία και στην καθημερινή ζωή των Σουμερίων. Ίσως αυτό να οφείλεται στην τεράστια σημασία που είχε η μπύρα στον πολιτισμό των Σουμερίων. Οι γυναίκες συχνά διοικούσαν ταβέρνες, κατέχοντας ίσως μία από τις μοναδικές ανεξάρτητες γυναικείες θέσεις εξουσίας, στην αρχαία Σουμερία.

Η ταβερνιάρισσα Σιντούρι, η οποία διευθύνει ένα πανδοχείο στον Κάτω Κόσμο, είναι σημαντικός χαρακτήρας στο Έπος του Γκιλγκαμές. Πρέπει να έχει κάποιου είδους αθανασία για να ζει εκεί που ζει, και να δίνει στον Γκιλγκαμές σοφές συμβουλές όπως “Ποιος από τους θνητούς μπορεί να ζήσει για πάντα;”. “Η ζωή του ανθρώπου είναι σύντομη… ας έχει ευχαρίστηση και χορό”. Έτσι, ακόμη και στην αρχαιότητα, μια γυναίκα ταβερνιάρισσα θεωρούνταν οδηγός σε επικίνδυνα μονοπάτια και μια μορφή άξια σεβασμού σε ένα πιθανότατα πολύ σημαντικό έπος.

Αλλά ποιος ήταν ο σκοπός της ανακαλυφθεί και να αποκαλυφθεί το επάγγελμά της; Συνδέοντάς την με τη μυθική Σιντούρι και ένα εξέχον γυναικείο επάγγελμα, ο καταγραφέας του Βασιλικού Καταλόγου κυριολεκτικά απαθανάτισε την Κουμπάμπα και την κατέστησε μία από τις πιο ανεξάρτητες γυναίκες του κόσμου.

Το επίθετό της είναι μεγαλύτερο από τα περισσότερα, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι αρχαίοι γραφείς τη θεωρούσαν ιδιαίτερα αξιόλογη. Δίπλα στο όνομά της αναφέρεται: “η γυναίκα ταβερνιάρισσα, που εδραίωσε τα θεμέλια του Κις”. Η Κουμπάμπα ή Κουγκ-Μπάου, όπως αποκαλείται στη γλώσσα των Σουμερίων σύμφωνα με τον κατάλογο των Σουμερίων βασιλιάδων, κυβέρνησε μετά τον Μεγάλο Κατακλυσμό, και μετά την ήττα του Σαρρουμίτερ του Μαρί. Κάποιος ιστορικός τη συνδέει με την Τέταρτη δυναστεία, της δυναστείας του Κις.

Η παράδοση των Σουμερίων υποστηρίζει ότι η βασιλεία δεν συνδέεται με μια μόνιμη πρωτεύουσα. Μετακινείται από τόπο σε τόπο, απονέμεται από τους θεούς σε μια πόλη και στη συνέχεια μεταφέρεται αλλού κατά την κρίση τους μετά από μερικές γενιές. Το Μαρί «κατείχε το θρόνο» (σ.σ. ήταν πρωτεύουσα πόλη) για περισσότερο από έναν αιώνα πριν από την Κουμπάμπα, το μοναδικό μέλος της τέταρτης δυναστείας του Κις. Μεταφέρθηκε στην Ακσάκ μετά την Κουμπάμπα. Το Κις αναδείχθηκε και πάλι με τον γιο της Κουμπάμπα, τον Πουζέρ-Σουέν, και τον εγγονό του, τον Ουρ-Ζαμπάμπα, οι οποίοι διετέλεσαν οι δύο πρώτοι κυβερνήτες της τέταρτης και τελευταίας δυναστείας της πόλης.

Στο βιβλίο του, «Gender and Aging in Mesopotamia: The Gilgamesh Epic and Other Ancient Literature”, ο Rivkah Harris ισχυρίζεται, αόριστα, ότι η Kubaba “κατέλαβε” τον θρόνο. Ο Καναδός Ασσυριολόγος Albert Kirk Grayson έχει γράψει ότι “το όλο νόημα της αφήγησης είναι να καταδείξει ότι όσοι ηγεμόνες παραμέλησαν ή προσέβαλαν [τον θεό] Μαρντούκ ή απέτυχαν να παράσχουν προσφορές ψαριών για τον ναό Εσαγκίλ είχαν δυσάρεστο τέλος”.

Σύμφωνα με το κείμενο, η Κουμπάμπα ταΐζει έναν ψαρά και τον πείθει να προσφέρει την ψαριά του στον Εσαγκίλα. Η εύνοια του Μαρντούκ ως απάντηση δεν αποτελεί έκπληξη: “Ας είναι έτσι”, είπε ο θεός και με αυτό “ανέθεσε στην Κουμπάμπα, την ταβερνιάρισσα, την κυριαρχία σε ολόκληρο τον κόσμο”. Ακριβώς – τα έξοδα της εκστρατείας της για την παγκόσμια κυριαρχία ανήλθαν σε ένα καρβέλι ψωμί και λίγο νερό. Συμπτωματικά, το ψωμί και το νερό (τα συστατικά της σουμεριακής μπύρας) ήταν επίσης το θεμέλιο της προ-μοναρχικής της ζωής.

Φαίνεται ότι οι θεϊκοί συνειρμοί έγιναν πιο εμφανείς με την πάροδο του χρόνου και η ανθρώπινη Kubaba εξαφανίστηκε σταδιακά από τη μνήμη. Υποτίθεται ότι λατρευόταν ως φύλακας της συριακής πόλης Καρχεμίς στην εποχή των Χετταίων την επόμενη χιλιετία. Πάντως, η σχέση μεταξύ του ιστορικού προσώπου και της θεότητας δεν είναι προφανής.