Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Βρετανία εξαπέλυσαν την Τρίτη ένα σαρωτικό σύνολο κυρώσεων με στόχο αυτό που αποκαλούν «σκιώδη στόλο» της Ρωσίας, ένα συγκεκαλυμμένο δίκτυο δεξαμενόπλοιων που χρησιμοποιούνται για την κρυφή μεταφορά ρωσικού πετρελαίου σε όλο τον κόσμο.
Περιγραφόμενο από την ΕΕ ως το «μεγαλύτερο πακέτο που έχει ποτέ στοχεύσει τον σκιώδη στόλο του Πούτιν», αυτό είχε ως στόχο να σφίξει τις οικονομικές κυρώσεις στη Μόσχα. Οι κυρώσεις σηματοδοτούν μια από τις πιο επιθετικές προσπάθειες μέχρι στιγμής από τους δυτικούς συμμάχους να καταπνίξουν τις ροές εσόδων που τροφοδοτούν την πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται στο τρίτο έτος του.
Τι είναι ο σκιώδης στόλος της Ρωσίας;
Ο σκιώδης στόλος της Ρωσίας αποτελείται από μυστικά παλιά πλοία, κυρίως πετρελαιοφόρα, που χρησιμοποιούνται από την κυβέρνηση για την αθόρυβη εξαγωγή πετρελαίου σε όλο τον κόσμο, παρακάμπτοντας τις δυτικές κυρώσεις. Αυτά τα πλοία συχνά κρύβουν τις κινήσεις τους, αλλάζουν συχνά σημαίες και λειτουργούν με ψεύτικα ονόματα ή ιδιοκτησία.
Ονομάζονται «σκιώδης στόλος» επειδή λειτουργούν στη σκιά – χωρίς παρακολούθηση, χωρίς εγγραφή και εκτός των διεθνών ναυτιλιακών κανόνων.
Γιατί η Ρωσία χρειάζεται έναν σκιώδη στόλο;
Μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η Δύση (συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ) επέβαλε αυστηρές κυρώσεις στη Ρωσία, στοχεύοντας ειδικά τις εξαγωγές πετρελαίου της – μια σημαντική πηγή χρημάτων για το Κρεμλίνο.
Εισήχθη ανώτατο όριο τιμών (η Ρωσία δεν μπορεί να πουλήσει πετρέλαιο άνω των 60 δολαρίων ανά βαρέλι σε ορισμένες χώρες) και απαγορεύτηκε στις ναυτιλιακές εταιρείες στην Ευρώπη να βοηθήσουν στη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου εάν παραβίαζε τους κανόνες.
Το πετρέλαιο είναι ο τρόπος με τον οποίο η Ρωσία χρηματοδοτεί τον πόλεμό της στην Ουκρανία. Έτσι, για να συνεχίσει να πουλάει πετρέλαιο και να κερδίζει χρήματα χωρίς να ακολουθεί τους κανόνες, η Ρωσία άρχισε να κατασκευάζει αυτόν τον σκιώδη στόλο.
Πώς λειτουργεί ο σκιώδης στόλος;
Αυτά τα πλοία δεν ακολουθούν τους κανόνες της διεθνούς ναυτιλίας.
Χρησιμοποιούν AIS (Σύστημα αυτόματης αναγνώρισης) για να ενημερώσουν τους άλλους πού βρίσκονται. Ο σκιώδης στόλος σβήνει αυτό το σήμα για να κινηθεί κρυφά.
Ένα πλοίο μπορεί να νηολογηθεί ως «πλοίο Α» υπό τη σημαία του Παναμά μια μέρα και την επόμενη εβδομάδα να γίνει «πλοίο Β» υπό τη σημαία της Λιβερίας. Αυτό μπερδεύει τους επιθεωρητές και κρύβει ποιος πραγματικά το κατέχει.
Κάποιο πετρέλαιο μεταφέρεται από το ένα πλοίο στο άλλο στη μέση του ωκεανού, ειδικά κοντά σε μέρη όπως η Ελλάδα ή η Μαλαισία, οπότε είναι δύσκολο να εντοπιστεί από πού προέρχεται το πετρέλαιο.
Πολλά από αυτά τα δεξαμενόπλοια είναι ηλικίας άνω των 15 ετών, αγοράζονται μεταχειρισμένα από δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, και είναι πιο πιθανό να διαρρεύσουν ή να προκαλέσουν ατυχήματα.
Ανησυχίες για το περιβάλλον και την ασφάλεια
Οι επιχειρήσεις του σκιώδους στόλου έχουν οδηγήσει σε πολλά περιστατικά, συμπεριλαμβανομένων πετρελαιοκηλίδων και θαλάσσιων ατυχημάτων.
Τον Δεκέμβριο του 2024, δύο πλοία που συνδέονται με τον στόλο προκάλεσαν σημαντική πετρελαιοκηλίδα στη Μαύρη Θάλασσα, μία από τις χειρότερες περιβαλλοντικές καταστροφές στην περιοχή αυτόν τον αιώνα.
Ορισμένα πλοία είναι ύποπτα για συμμετοχή σε δραστηριότητες δολιοφθοράς, όπως η καταστροφή υποθαλάσσιων υποδομών στη Βαλτική Θάλασσα, εγείροντας ανησυχίες για τακτικές υβριδικού πολέμου.
Η ΕΕ έχει βάλει στη μαύρη λίστα 342 πλοία, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επιβάλει κυρώσεις σε 100 πλοία που εμπλέκονται σε παράνομη μεταφορά πετρελαίου.
