Τί έλεγε ο Ησίοδος για τα πέντε γένη

Τα Γένη των Ανθρώπων είναι τα στάδια της ανθρώπινης ύπαρξης στη Γη σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία και την μετέπειτα ρωμαϊκή ερμηνεία της. Τόσο ο Ησίοδος, όσο και ο Οβίδιος, προσέφεραν απολογισμούς των διαδοχικών Γενεών της ανθρωπότητας, οι οποίες τείνουν να εξελίσσονται από μια αρχέγονη, μακρόχρονη εποχή στην οποία οι άνθρωποι απολάμβαναν μια σχεδόν θεία ύπαρξη στο τρέχον Γένος στο οποίο ανήκει και ο συγγραφέας, στο οποίο οι άνθρωποι ασπάζονται από αμέτρητους πόνους και συμφορές.

Στις δύο αναφορές που επιβιώνουν από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, αυτή η υποβάθμιση της ανθρώπινης κατάστασης με την πάροδο του χρόνου υποδεικνύεται συμβολικά με ονομασίες από μέταλλα με διαδοχικά μικρότερη αξία.

Τα Πέντε Γένη του Ησίοδου

Ο πρώτος διαχρονικός απολογισμός των διαδοχικών Γενεών της ανθρωπότητας προέρχεται από τον Έλληνα ποιητή Ησίοδο (μεταξύ 750 και 650 π.Χ.), στο ποιήμα του Έργα και Ημέραι (στίχοι 109-201).

Ο κατάλογός του είναι:

Χρυσό Γένος

Το Χρυσό Γένος ή Εποχή της Αστραίας είναι το μόνο Γένος που εμπίπτει στην κυριαρχία του Κρόνου. Δημιουργημένοι από τους αθάνατους που ζουν στον Όλυμπο, λέγεται ότι αυτοί οι άνθρωποι ζούσαν ανάμεσα στους θεούς και κυκλοφορούσαν ελεύθερα μαζί τους. Η ειρήνη και η αρμονία επικράτησαν κατά τη διάρκεια αυτού του Γένους. Οι άνθρωποι δεν έπρεπε να εργάζονται για την επιβίωσή τους, γιατί η Γη παρείχε τρόφιμα σε αφθονία. Ζούσαν σε πολύ μεγάλη ηλικία αλλά με νεανική εμφάνιση και τελικά πέθαναν ειρηνικά. Τα πνεύματά τους ζουν ως «κηδεμόνες».

Ο Πλάτωνας στον Κρατύλο (397e) αναφέρει το Χρυσό Γένος στο οποίο ανήκαν οι άνθρωποι που ήρθαν πρώτοι. Διευκρινίζει ότι ο Ησίοδος δεν εννοούσε ότι αυτοί οι άνθρωποι ήταν κυριολεκτικά φτιαγμένοι από χρυσό, αλλά ήταν καλοί και ενάρετοι. Περιγράφει αυτούς τους ανθρώπους ως «δαίμονες» πάνω στη γη (δηλαδή αυτοί που γνωρίζουν ή σοφοί) και ως ευεργετικά πνεύματα, τα οποία αποτρέπουν τα δεινά των θνητών.

Αργυρό Γένος

Το Αργυρό και κάθε Γένος που ακολουθεί εμπίπτουν στην κυριαρχία του διαδόχου και του γιου του Κρόνου, Δία. Οι άντρες στο Αργυρό Γένος ζούσαν για εκατό χρόνια υπό την κυριαρχία των μητέρων τους. Ζούσαν μόνο ένα μικρό χρονικό διάστημα ως ενήλικες και εκείνο τον χρόνο τον περνούσαν συγκρουόμενοι μεταξύ τους. Οι άνδρες του Αργυρού Γένους αρνήθηκαν να προσκυνήσουν τους θεούς και ο Δίας τους κατέστρεψε για την ασυδοσία τους, με τον λεγόμενο Κατακλυσμό του Ωγύγου. Μετά το θάνατο, οι άνθρωποι αυτού του Γένους έγιναν «ευλογημένα πνεύματα» του Κάτω Κόσμου.

Χάλκινο Γένος

Οι ανθρωποι του Χάλκινου Γένους ήταν σκληραγωγημένοι και δυνατοί, καθώς ο πόλεμος ήταν ο σκοπός και το πάθος τους. Ο Δίας δημιούργησε αυτούς τους ανθρώπους από την τέφρα. Η πανοπλία τους ήταν σφυρηλατημένη από χαλκό, όπως και τα σπίτια και τα εργαλεία τους. Οι άνδρες αυτού του Γένους αυτοκαταστράφηκαν από τους βίαιους τρόπους τους και δεν άφησαν ονομασμένα πνεύματα. Αντιθέτως, κατοικούν στο «σπίτι του Άδη». Αυτό το Γένος έληξε με τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, με τον οποίο εξοντώθηκαν όσοι δεν είχαν προηγουμένως αλληλοσκοτωθεί.

Ηρωικό Γένος

Το Ηρωϊκό Γένος ή Γένος των Ηρώων είναι το μόνο Γένος που δεν αντιστοιχεί σε κανένα μέταλλο. Είναι επίσης το μόνο που είναι πιο λαμπρό από το Γένος που διαδέχεται. Σε αυτό το Γένος ανήκαν οι αποκαλούμενοι Ηρωες της μυθολογίας, όπως οι Ήρωες των Ομηρικών Επών, οι Αργοναύτες, ο Θησέας και άλλοι. Αυτό το Γένος των ανθρώπων αφού πέθανε πήγε στα Ηλύσια Πεδία όπου βασιλεύει ο Κρόνος, ή ακόμα και στις Νήσους Μακάρων.

Γένος του Σιδήρου

Ο Ησίοδος όπως και όλοι οι σύγχρονοί του ανήκουν στο Γένος του Σιδήρου. Οι άνθρωποι αυτού του Γένους είναι επίσης σκληραγωγημένοι, αλλά ζουν μια θλιβερή ύπαρξη γεμάτη μόχθο, αγγαρείες και δυστυχία, χωρίς καμία ηθική αρχή. Τα παιδιά εξαπατούν τους γονείς τους, ο αδελφός παλεύει με τον αδελφό και το έθιμο της φιλοξενίας ξεχνιέται. Κατά τη διάρκεια αυτού του Γένους ισχύει το Δίκαιο της Πυγμής, και κακοί άνδρες χρησιμοποιούν ψέματα για να αποκτήσουν καλή φήμη. Οι άνθρωποι δεν αισθάνονται πλέον ντροπή ή αγανάκτηση για κάποιο αδίκημα. Τα μωρά θα γεννηθούν με γκρίζα μαλλιά και οι θεοί θα έχουν εγκαταλείψει εντελώς την ανθρωπότητα: «δεν θα υπάρξει βοήθεια ενάντια στο κακό».

Τα Τέσσερα Γένη του Οβίδιου

Ο Ρωμαίος ποιητής Οβίδιος (1ος αιώνας π.Χ. – 1ος αιώνας μ.Χ.) λέει τον παρόμοιο μύθο των Τεσσάρων Γενεών στο βιβλίο 1.89-150 των Μεταμορφώσεων. Ο απολογισμός του είναι παρόμοιος με αυτόν του Ησίοδου, με την εξαίρεση ότι παραλείπει το Ηρωϊκό Γένος. Ο Οβίδιος δίνει έμφαση στη δικαιοσύνη και την ειρήνη που καθόρισαν το Χρυσό Γένος. Προσθέτει ότι σε αυτή την εποχή, οι άνδρες δεν γνώριζαν ακόμη την τέχνη της ναυσιπλοΐας και επομένως δεν εξερευνούσαν τον κόσμο και κανείς δεν γνώριζε κάποια τέχνη με εξαίρεση την πρώιμη γεωργία.

Στο Αργυρό Γένος ο Δίας εισάγει τις Τέσσερις Εποχές και οι άντρες μαθαίνουν συνεπώς την τέχνη της γεωργίας και της αρχιτεκτονικής. Στο Γένος του Χαλκού, γράφει ο Οβίδιος, οι άνδρες ήταν επιρρεπείς σε πόλεμο, αλλά σέβονταν τα θεία. Τέλος, στο Γένος του Σιδήρου, οι άνδρες οριοθετούν τα έθνη με σύνορα. Μαθαίνουν τις τέχνες της ναυσιπλοΐας και της εξόρυξης από τη Γη. Είναι πολεμιστές, άπληστοι και ασεβείς. Η αλήθεια, η σεμνότητα και ο σεβασμός στα θεία δεν βρίσκονται πουθενά.