Σύμφωνα με τους αρχαίους ιστορικούς, λίγο πριν τον καταστροφικό σεισμό του 373 π.Χ.που αφάνισε τις πόλεις Ελίκη και Βοῦρα, στην Πελοπόνησσο, παρατηρήθηκαν «τεράστιες στήλες φλογών». Πρόκειται για μια από τις πρώτες αναφορές στις «μυστηριώδεις και ανεξήγητες» μέχρι σήμερα σεισμικές λάμψεις.
Πεδίο μυστηρίου και λογής σεναρίων ακόμη και για τους επιστήμονες αποτελούν οι σεισμικές λάμψεις που προκλήθηκαν λίγες στιγμές πριν τον μεγάλο πρόσφατο σεισμό στο Μαρόκο.
Οι μυστηριώδεις λάμψεις που καταγράφηκαν πάνω από το Μαρόκο λίγα λεπτά προτού εκδηλωθεί ο φονικός σεισμός με χιλιάδες θύματα, προκάλεσαν σειρά σεναρίων και εικασιών για την προέλευσή τους.
Οι εκρήξεις αυτές φωτός για τις οποίες υπάρχουν καταγραφές ακόμη και από την αρχαία Ελλάδα, διαχρονικά απασχολούν και προβληματίζουν την επιστημονική κοινότητα.
Αν και δεν υπάρχει τεκμηριωμένη επιστημονική εξήγηση, «είναι αναμφίβολα πραγματικές» σημειώνει ο Τζον Ντερ, συνταξιούχος γεωφυσικός του Αμερικανικού Γεωλογικού Ινστιτούτου, ο οποίος είχε μελετήσει τις σεισμικές αυτές φωταψίες ή EQL (σ.σ earth quake ligths).
«Η παρατήρηση EQL εξαρτάται από το σκοτάδι και άλλους ευνοϊκούς παράγοντες» εξηγεί ο ίδιος. Σύμφωνα με μελέτη του που είχε δημοσιευτεί το 2019, οι σεισμικές λάμψεις μπορούν να εμφανιστούν σε διαφορετικές μορφές.
Κάποιες φορές, εμφανίζονται όπως οι κεραυνοί ή σαν φωτεινές ζώνες στην ατμόσφαιρα, παρόμοιες με το πολικό σέλας. Άλλες φορές μοιάζουν με φωτεινές σφαίρες που αιωρούνται ψηλά. Μπορεί επίσης να μοιάζουν με μικρές φλόγες που τρεμοπαίζουν ή κινούνται κατά μήκος ή κοντά στο έδαφος ή με μεγαλύτερες φλόγες που αναδύονται από το έδαφος. Ένα βίντεο που καταγράφηκε στην Κίνα λίγο πριν τον σεισμό του 2008 στη Σιτσουάν, εμφανίζεται φωτεινά σύννεφα να αιωρούνται στον ουρανό.
Για την επαρκέστερη κατανόηση των σεισμικών λάμψεων, ο Ντερ και οι συνάδελφοί του συγκέντρωσαν πληροφορίες από 65 σεισμούς, σε ΗΠΑ και Ευρώπη, από το 1600 που συνδέονται με φωταψίες. Το 2014 δημοσίευσαν τα συμπεράσματά τους στην επιθεώρηση Seismological Research Letters.
Όπως διαπίστωσαν, το 80% εμφάνισης EQL στη μελέτη τους παρατηρήθηκε σε σεισμούς μεγέθους άνω των 5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. Στις περισσότερες περιπτώσεις δε, το φαινόμενο καταγραφόταν αμέσως πριν ή κατά τη διάρκεια του σεισμικού επεισοδίου και ήταν ορατό σε απόσταση ακόμη και 600 χλμ από το επίκεντρο της δόνησης.
Η έρευνα του 2014 κατέδειξε επίσης πως η συντριπτική πλειονότητα των σεισμών που συνδέονταν με φωτεινά φαινόμενα, σημειώνονταν όχι στο σημείο σύγκλισης των τεκτονικών πλακών, αλλά στο εσωτερικό τους.
Επιπλέον, οι σεισμικές λάμψεις είναι πιθανότερο να εκδηλωθούν μέσα ή κοντά σε τεκτονικά βυθίσματα ( rift valleys), σε περιοχές δηλαδή όπου στο παρελθόν ο φλοιός της γης υποχώρησε, δημιουργώντας μια επιμήκη πεδινή ζώνη ανάμεσα σε δύο υψηλότερους όγκους της.
Τι προκαλεί τις λάμψεις
Όμως, πώς προκαλούνται οι λάμψεις αυτές; Όταν κάποιες ρίξεις ή προσμίξεις στους κρυστάλλους των πετρωμάτων υποβάλλονται σε πίεση -όπως συμβαίνει κατά τη συσσώρευση τεκτονικών τάσεων πριν ή κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου σεισμού- διασπώνται αστραπιαία, παράγοντας ηλεκτρισμό, σημειώνει ο Φρίντεμαν Φρόιντ, συνεργάτης του Ντερ, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Χοσέ και πρώην ερευνητής στο Ερευνητικό Κέντρο Ames της NASA, επιχειρώντας μια εξήγηση.
«Πριν την εκδήλωση σεισμικών δονήσεις, τεράστιοι όγκοι βράχων -εκατοντάδες χιλιάδες κυβικά χιλιόμετρα βραχώδους εδάφους στον φλοιό της Γης- υφίστανται πιέσεις και οι πιέσεις αυτές προκαλούν την μετατόπιση των ορυκτών σωματιδίων στα πετρώματα», εξηγεί. «Είναι σαν να ενεργοποιείται μια μπαταρία, δημιουργώντας ηλεκτρικά φορτία που μπορούν να κινούνται από τα πετρώματα που δέχονται πίεση προς και μέσα σ’αυτά. Τα φορτία μεταφέρονται γρήγορα, με ταχύτητα έως και περίπου 200 μέτρα ανά δευτερόλεπτο» ανέφερε σε παλιότερο άρθρο το 2014 στο The Conversation.
Άλλο ένα σενάριο για την προέλευση των σεισμικών λάμψεων, συνδέεται με τον στατικό ηλεκτρισμό που παράγεται από τη θραύση των πετρωμάτων και την εκπομπή ραδονίου (σ.σ φυσικό ραδιενεργό αέριο που απελευθερώνεται από τον φλοιό της Γης), μεταξύ πολλών άλλων.
Οι λάμψεις θα μπορούσαν να προκαλούνται από τις ηλεκτρικές γραμμές που σείονται και προκαλούν βολταϊκά τόξα, προσθέτει η Κάρεν Ντάνιελς, καθηγήτρια Φυσικής στο κρατικό πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, αν και δεν αποκλείει την πιθανότατα να μην συνδέονται με κανέναν τρόπο ηλεκτρικό ρεύμα και τεκτονικά γεγονότα.
Ωστόσο, όλες αυτές οι θεωρίες εμπίπτουν στη σφαίρα των επιστημονικών εικασιών, με τους σεισμολόγους να μην διαθέτουν προσώρας αποδείξεις για τους μηχανισμούς που προκαλούν τις σεισμικές λάμψεις.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι EQL είναι δύσκολο να μελετηθούν καθώς οι σεισμοί είναι ανέφικτο να προβλεφθούν. Χωρίς να γνωρίζουν πότε ή πού θα εκδηλωθούν οι σεισμοί, οι ερευνητές δεν μπορούν να γνωρίζουν πού να τοποθετήσουν τον ειδικό εξοπλισμό που θα ανιχνεύει τις φωταψίες. Κάποιοι μάλιστα ειδικοί αμφισβητούν ακόμη και τη συσχέτιση των λάμψεων με τους σεισμούς.
