Τι περιείχαν τα χάπια των αρχαίων Ελλήνων γιατρών;

Το περιεχόμενο χαπιών που έφτιαχναν οι γιατροί στην αρχαία Ελλάδα μελετήθηκε για πρώτη φορά από Αμερικανούς αρχαιοβοτανολόγους. Τα συγκεκριμένα χάπια ανακαλύφθηκαν σε ένα ελληνικό πλοίο στα ανοιχτά της Τοσκάνης που ναυάγησε το 130 π.Χ. και μετέφερε γυαλικά από τη Συρία και φάρμακα, που τα περισσότερα δεν είχαν καθόλου μουσκέψει από το νερό.

Αν και το ναυάγιο ανακαλύφθηκε το 1989, μόλις τώρα κατέστη δυνατό να ανακοινωθεί η μελέτη των φαρμακευτικών σκευασμάτων που αυτό περιείχε. Οι αναλύσεις των χαπιών έγιναν από μία αμερικανική ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν στην Ουάσιγκτον και τα παρουσιάστηκαν στο 4ο Διεθνές Συμπόσιο Βιομοριακής Αρχαιολογίας, που έγινε στην Κοπεγχάγη της Δανίας.

Οι αναλύσεις DNA έδειξαν ότι κάθε χάπι ήταν ένα μίγμα από τουλάχιστον δέκα διαφορετικά εκχυλίσματα φυτών, όπως ο ιβίσκος και το σέλινο. «Για πρώτη φορά έχουμε, πια, φυσικά στοιχεία όσων περιέχονται στα γραπτά των αρχαίων Ελλήνων γιατρών Διοσκουρίδη και Γαληνού», δήλωσε ο Αλέν Τουγουέιντ του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν.
Ο Ρόμπερτ Φλάισερ του Εθνικού Ζωολογικού πάρκου του Σμιθσόνιαν ανέλυσε το DNA συγκρίνοντας τις γενετικές αλληλουχίες που βρήκε σε δύο χάπια, με τη γενετική βάση φυτών GenBank που έχουν τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ. Με αυτό τον τρόπο εντόπισε στα χάπια ίχνη από καρότο, ραπανάκι, σέλινο, άγριο κρεμμύδι, βαλανίδια, λάχανο, ήμερο τριφύλλι (αλφάλφα), αχίλλεια κ.α. Ακόμα εντόπισε ιβίσκο, που πιθανώς είχε εισαχθεί από την Ανατολική Ασία, την Ινδία ή την Αιθιοπία.

Σύμφωνα με τον Φλάισερ, είναι γνωστό ότι οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν τα περισσότερα από τα παραπάνω φυτά για να θεραπεύουν τους αρρώστους. Η αχίλλεια, για παράδειγμα, σταματούσε την αιμορραγία κάποιου τραύματος. Επίσης, ο Πεδάνιος Διοσκουρίδης, ιατρός και βοτανολόγος (πρόδρομος των φαρμακοποιών), κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ., περιέγραφε στα κείμενά του το καρότο ως πανάκεια για πολλά προβλήματα υγείας, θεωρώντας, για παράδειγμα, ότι αν κανείς το έχει φάει προκαταβολικά, δεν τον βλάπτουν τα ερπετά, ενώ παράλληλα βοηθά στη σύλληψη παιδιού.
Ωστόσο, η ανάλυση των αρχαίων χαπιών έχει δημιουργήσει και νέα μυστήρια για τους αρχαιοβοτανολόγους. Συγκεκριμένα, η μελέτη του DNA δείχνει ότι τα χάπια πιθανότατα περιείχαν και ηλίανθους, ένα φυτό που οι επιστήμονες ως τώρα πίστευαν ότι δεν υπήρχε στον «παλαιό κόσμο», πριν οι Ευρωπαίοι το ανακαλύψουν στην Αμερική. Σύμφωνα με τον Τουγουέιντ, αν αυτό επιβεβαιωθεί, οι βοτανολόγοι θα πρέπει να αναθεωρήσουν την παραδοσιακή ιστορία του φυτού και την παγκόσμια διασπορά του, αν και παραμένει ακόμα η πιθανότητα η παρουσία ηλίανθου στα αρχαία χάπια να προέρχεται από πρόσφατη γενετική «μόλυνση».

Τα βότανα και τα φάρμακα που περιγράφουν στα κείμενά τους ο Γαληνός και ο Διοσκουρίδης, έχουν συχνά θεωρηθεί ως κομπογιαννίτικα και αναποτελεσματικά. Τώρα, οι αρχαιοβοτανολόγοι επικεντρώνονται στη μελέτη κατά πόσο τα φυτικά εκχυλίσματα που βρέθηκαν στα χάπια, μπορούν να θεραπεύσουν ασθένειες, αλλά και στην ανακάλυψη των ακριβών μετρήσεων που έκαναν οι αρχαίοι Έλληνες γιατροί για να παρασκευάσουν τα χάπια τους.