Τι ήταν το «Πείραμα της Καστέλλας» που έγινε το 1903

Η Καστέλλα πριν πάνω από 100 χρόνια αποτελούσε τόπο πειραμάτων, τα οποία δεν ήταν ευρέως γνωστά. Λόγω έλλειψης επίσημων στοιχείων σε συνδυασμό με το μυστήριο, δημιουργήθηκε ένας αστικός μύθος.

Το πείραμα
Πρόσφατες αναφορές στο θέμα κάνουν λόγο για πείραμα που έγινε για τη χρήση «ασύρματου τηλεγράφου» σε πλοία του Πολεμικού Ναυτικού. Ωστόσο, βασικός τους στόχος ήταν η βελτίωση του Στρατού Ξηράς και η δημιουργία ενός φορητού ασύρματου. Πέρα από αυτά, όμως, νέα στοιχεία δείχνουν ότι στον συγκεκριμένο σταθμό έγιναν και ορισμένα άλλα σημαντικά πειράματα.

Ο επιστήμονας Τιμολέων Αργυρόπουλος
Ο Τιμολέων Αργυρόπουλος ήταν καθηγητής και πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αποτελούσε μια αξιοσέβαστη προσωπικότητα της εποχής. Σε ομιλία του στον φιλολογικό σύλλογο «Παρνασσός» παρουσίασε ορισμένα νέα πειράματα «τας ποικίλας εφαρμογάς της ηλεκτρικής ακτινοβολίας ιδία εις την ναυτικήν και στρατιωτική τέχνην και έδειξε πως δύναται τις ν’ αναφλέξη πολλούς υπονόμους εκ μεγάλης αποστάσεως δι’ ενός μόνο ηλεκτρικού σπινθήρος άνευ της βοήθειας αγωγών συρμάτων» (πηγή: εφ. «Εστία» φ.15/11/1903). Το συγκεκριμένο πείραμα φαίνεται να αποτέλεσε τη βάση για τη δημιουργία της τορπίλης.

Οι δοκιμές που έγιναν
Έγιναν, επίσης, πειράματα για τον συντονισμό μεταξύ δύο τηλεγραφικών σταθμών για μεγαλύτερη ασφάλεια των επικοινωνιών, αλλά και για τη μετεωρολογική χρήση των ηλεκτρικών κυμάτων. Δοκιμές έγιναν και στη περιοχή μεταξύ του Θησείου και των Πετραλώνων.

Τον Απρίλιο του 1903 έφτασε στην Αθήνα ο αντιπρόσωπος της γαλλικής εταιρείας Τηλεγράφων και Τηλεφώνων άνευ σύρματος, Ιούλιος Μπερτράν και συναντήθηκε με τον τότε υπουργό Ναυτικών Καραπάνο προτείνοντας να γίνει εισαγωγή «του άνευ σύρματος τηλεγράφου» στο Ναυτικό.

Παρ’ όλα αυτά, όπως φαίνεται, η πρόταση της γαλλικής εταιρείας, που είχε δημιουργήσει ο Γάλλος εφευρέτης Μπρανλί, ένας από τους πρωτοπόρους της ασύρματης τηλεγραφίας, ξεπερνούσε τα ελληνικά δεδομένα. Γι’ αυτό, ο υπουργός των Ναυτικών ενημερώνει, αμέσως, για τη γαλλική πρόταση τον πρωθυπουργό Θεόδωρο Δηλιγιάννη και τον τότε διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο Α’, οι οποίοι ζητούν να γίνουν δοκιμές.

Ωστόσο, λίγες μέρες αργότερα από δύο δημοσιεύματα της εφημερίδας «Ακρόπολις» (φ. της 23ης και 25ης Μαΐου 1903) μαθαίνουμε ότι η γαλλική εταιρεία έχει κάνει, επίσης, πρόταση για να δοκιμαστεί «όργανον το οποίο στηρίζεται επί της αρχής του άνευ σύρματος τηλεγράφου. Διά του οργάνου αυτού, ως λέγεται, θα προαγγέλλεται η χάλαζα ή η καταιγίς προ 24 ωρών».

Μόλις επιλύθηκαν τα προβλήματα, το Πολεμικό Ναυτικό ενεργοποίησε ομάδα αρμενιστών για να στήσει τις κεραίες του επίγειου σταθμού, ο Στρατός διέθεσε τον λόχο τηλεγραφητών για να συμμετάσχει στις δοκιμές και οι δύο πλευρές συμφώνησαν, τελικά, να γίνουν κοινές δοκιμές και γι’ αυτό συγκρότησαν κοινή επιτροπή παρακολούθησης.

Το τελικό αποτέλεσμα
Οι δοκιμές επικοινωνίας με τα πλοία του Π.Ν. (ατμομυοδρόμων «Αχελλώος» και «Ευρώτας») συνεχίστηκαν μέχρι το τέλος της χρονιάς χωρίς μεγάλη επιτυχία. Η πρώτη επίσημη εκπομπή ανάμεσα σε τρία πολεμικά πλοία (θωρηκτά «Υδρα», «Σπέτσαι» και «Ψαρά») δεν γίνεται παρά το 1909, ενώ ο πρώτος επίγειος σταθμός ασυρμάτου λειτούργησε το 1911 στο Θησείο, όπου οι δοκιμές είχαν αρχίσει από το 1906.

Αντίθετα, για τον Στρατό Ξηράς, που σχεδιαζόταν ο φορητός ασύρματος να βρίσκεται στη Πελοπόννησο, αντλούμε πληροφορίες από ένα σπάνιο βιβλίο με τίτλο «Η άνευ σύρματος τηλεγραφία» (Τυπογραφείο Π.Δ. Σακελλαρίου, Αθήνα 1904), που υπάρχει στη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, με συγγραφέα τον ανθυπολοχαγό του Πυροβολικού Γεώργιο Π. Πετρόπουλο.

«Μετά την αποφοίτησίν μου εκ της Ανωτέρας Ηλεκτρολογικής Σχολής των Παρισίων διαταχθείς υπό του Υπουργείου των Στρατιωτικών να παρακολουθήσω τα κατά τον παρελθόντα Νοέμβριον γενόμενα πειράματα επί του εν Καστέλλα ιδρυθέντος σταθμού των Ανευ σύρματος τηλεγράφων, επιβαλλόμενόν μοι καθήκον εθεώρησα να εκπονήσω ιδίαν περί της Ανευ σύρματος τηλεγραφίας πραγματείαν (…)», αναφέρει ο συγγραφέας στον πρόλογό του.