Τι είναι το Πεντέγραμμον που κάποιοι καπηλεύτηκαν και το έκαναν πεντάλφα

«Θύμα» μιας καπηλευτικής ιδιοποίησης αρχαιοελληνικών συμβόλων από περιθωριακά τμήματα του δυτικού πολιτισμού αποτελεί η γνωστή πεντάλφα, που αδίκως έχει εντυπωθεί με αρνητικό τρόπο στο συλλογικό ασυνείδητο της σύγχρονης κοινωνίας.

Η πεντάλφα μπορεί να φέρνει συνειρμούς που έχουν να κάνουν με τη μαγεία, το σατανισμό ή τη μασονία και το σιωνισμό κατ’ άλλους, ωστόσο είναι σύμβολο βαθιά ριζωμένο στην Αρχαία Ελλάδα, στην ανάπτυξη της Φιλοσοφίας και των Μαθηματικών.

Όπως αποδεικνύεται και από το κορυφαίο «Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης» των Henry G. Liddell και Robert Scott, η πεντάλφα συναντάται στην Αρχαία Ελληνική Γραμματεία.

Ως πεντέγραμμον ορίζεται «το σχήμα αστέρος το οποίο σχημάτιζαν οι Πυθαγόρειοι δια συμπλοκής τριγώνων σχημάτων ούτω, κοινώς το σχήμα τούτο ονομάζεται πεντάλφα».

Μάλιστα, ο όρος «πεντάλφα» συναντάται στον Λουκιανό, ενώ μεταγενέστερα εμφανίζεται και η λέξη «πεντέμυχος», που σημαίνει «ο πέντε μυχούς έχων».

Η πεντάλφα αποτελεί μέρος μιας πανάρχαιας συμβολιστικής παράδοσης, που ξεκινά από την πρωτόγονη απόπειρα του ανθρώπου να αντιπαλέψει και στη συνέχεια να κατανοήσει τις δυνάμεις της φύσης.

Στις πρώιμες κοινωνίες, πριν ακόμα ο μύθος αποτελέσει την πρώτη μορφή συστηματοποίησης της γνώσης, το μαγικό στοιχείο ενσωματώθηκε στις αντιλήψεις που διαμορφώθηκαν για τους αριθμούς και τα σχήματα.

Όπως οι αριθμοί 3,4 και 7 ήταν συνήθεις «μαγικοί» αριθμοί, έτσι και η πεντάλφα ήταν ένα από τα καθιερωμένα «μαγικά» σύμβολα. Όπως σημειώνει και ο Dirk J. Struik στη «Συνοπτική Ιστορία των Μαθηματικών», σε αυτές τις πρώιμες αναπαραστάσεις εντοπίζονται οι πρώτες προσπάθειες να αποδοθούν οι τριγωνικοί αριθμοί, που έπαιξαν μεταγενέστερα σημαντικό ρόλο στα πυθαγόρεια μαθηματικά και ακριβώς αυτή η «μαγική» πλευρά των Μαθηματικών αποτέλεσε τον καθοριστικό παράγοντα για τη μελλοντική ανάπτυξή τους.

Παρόλο που η πεντάλφα συναντάται και σε άλλους αρχαίους πολιτισμούς, μόνο στην Αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα στη διδασκαλία του Πυθαγόρα αποκτά κεντρική θέση.

Ο Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Πυθαγόρας ο Σάμιος (περίπου 580-500 π.Χ) ηγείτο της ομώνυμης σχολής, που απέκτησε πολύ μεγάλη επιρροή τον 4ο π.Χ αιώνα και συνέβαλε σημαντικότατα στην ανάπτυξη των Μαθηματικών και της Αστρονομίας.

Η διδασκαλία των Πυθαγόρειων για την κοσμική αρμονία των σφαιρών ήταν η βάση για να αναπτυχθεί ο πυθαγόρειος μαθηματικός συμβολισμός και ο μυστικισμός των αριθμών -μέρος των οποίων είναι και η πεντάλφα-, που συνδέονται με την πίστη του Πυθαγόρα στη μετεμψύχωση.

Η σημασία που απέδιδαν στα Μαθηματικά και συγκεκριμένα στην Αριθμητική έχει να κάνει με την πεποίθησή τους ότι αυτά είναι η οδός για την απελευθέρωση της ψυχής. Διότι, όπως παραθέτει ο Αριστοτέλης (Μετά τα φυσικά, Α 5) τον Πυθαγόρα, «τα των αριθμών στοιχεία των όντων πάντων … είναι».

Ο μυστικισμός των αριθμών του Πυθαγόρα και η πεντάλφα, αργότερα αναβίωσε στο νεοπλατωνισμό και πέρασε στην Αναγέννηση και τους νεότερους χρόνους.

Η αρχαιοελληνική παράδοση ήταν ακριβώς αυτή που κληροδότησε το σύμβολο του πενταγράμμου στη Δύση. Το μυστικιστικό περίβλημα που έφερε μαζί του, λόγω και του χαρακτήρα της Σχολής των Πυθαγορείων, επέτρεψε μέσα στους αιώνες και πιο έντονα στο τέλος του ρομαντισμού, με την αναβίωση ενός νέου αποκρυφισμού και κάθε είδους δεισιδαιμονίας, να συνδεθεί με τη μαγεία, τη λατρεία του Σατανά ή τη μασονία.

Ο στόχος είναι να επανορθωθεί η έννοια του πενταγράμμου και να αποδοθεί το ορθό της περιεχόμενο, στη βάση της αρχαιοελληνικής παράδοσης και φιλοσοφίας.