Σε μια γωνιά του Εθνικού Κήπου, πολύ κοντά στο Μέγαρο Μαξίμου και το Προεδρικό Μέγαρο, βρίσκεται η είσοδος μιας υπόγειας εγκατάστασης, την ύπαρξη της οποίας γνωρίζουν ελάχιστοι και την ιστορία της ακόμα λιγότεροι.
Πρόκειται για έναν χώρο που σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ήταν κρατητήριο το 1830 και μετατράπηκε σε πολεμικό καταφύγιο έναν αιώνα αργότερα. Τα μυστικά αυτού του καταφυγίου και ακόμα ενός στις εγκαταστάσεις της εταιρείας πετρελαιοειδών Fina στη Δραπετσώνα επιχειρούν να φέρουν στο φως τα μέλη της «Αστικής Σπηλαιο-Μηχανικής», σε συνεργασία με τους επιστήμονες και την ερευνητική ομάδα της «Αστικής Σπηλαιολογίας».
Πρόκειται για μια προσπάθεια που μετρά ήδη οκτώ χρόνια και έχει σκοπό την ανάδειξη παλαιών καταφυγίων και άλλων υπόγειων κατασκευών.
Για τον πολιτικό μηχανικό Παναγιώτη Δευτεραίο, ο οποίος κατέβηκε στο καταφύγιο του Εθνικού Κήπου και το φωτογράφισε, αυτή ήταν μια απόκοσμη εμπειρία.«Οι φωτογραφίες εκπέμπουν κάτι τρομακτικό και η αλήθεια είναι ότι όταν μπήκα μέσα αισθάνθηκα παράξενα» αναφέρει στο «Έθνος».
Ο κ. Δευτεραίος δεν μπορεί να αποκαλύψει πού ακριβώς βρίσκεται η είσοδος του καταφυγίου. Η επίσημη άποψη της αρμόδιας υπηρεσίας είναι ότι πρόκειται για παλαιό χώρο ειδικών ασκήσεων των σωμάτων ασφαλείας της δεκαετίας του 1930.
Προηγουμένως πρέπει να είχε σωφρονιστική χρήση, ενώ αργότερα, στα μέσα του 1930, πρέπει να χαρακτηρίστηκε καταφύγιο όπως υποχρέωνε ο νόμος του Μεταξά.
«Δεν υπάρχει κάποιο ιστορικό αρχείο από το οποίο να προκύπτει με βεβαιότητα η ιστορία και η χρήση αυτού του χώρου. Οι είσοδοι και οι πόρτες παραπέμπουν σε καταφύγιο, ενώ από μελέτες προκύπτει ότι μπορεί αρχικά να ήταν κρατητήρια της εποχής της απελευθέρωσης από τους Τούρκους. Όλα αυτά τα λέμε με κάθε επιφύλαξη, όπως και το ότι μπορεί να είναι μια στοά που οδηγεί στη Βουλή. Δεν είμαστε σίγουροι για τίποτα».
Το δεύτερο καταφύγιο βρίσκεται στο πρώην εργοστάσιο της Fina στη Δραπετσώνα. Ο κ. Δευτεραίος εξηγεί ότι είναι ένα τυπικό καταφύγιο βιομηχανικής εγκατάστασης που κατασκευάστηκε την περίοδο 1938-1939. «Επί Μεταξά υπήρχε νόμος σύμφωνα με τον οποίον έπρεπε σε κάθε κτίριο να κατασκευάζεται καταφύγιο. Είναι ένα τέτοιο καταφύγιο που κατασκευάστηκε εν όψει του πολέμου» τονίζει. Τα τελευταία χρόνια έχουν ανακαλυφθεί και φωτογραφηθεί πολλά μέχρι πρόσφατα άγνωστα καταφύγια. Και όπως λέει ο κ. Δευτεραίος, υπάρχουν και άλλα για τα οποία οι ερευνητές γνωρίζουν την ύπαρξή τους, αλλά έχουν παραμείνει στο σκοτάδι για δεκαετίες.
«Υπάρχουν άγνωστα καταφύγια από τον Β’ Παγκόσμιο σε θέσεις στρατηγικής σημασίας της Αττικής που δεν έχουν εξερευνηθεί πλήρως, είτε γερμανικά, όπως π.χ. στην ευρύτερη περιοχή του Σουνίου, είτε ελληνικά, όπως π.χ. στο λιμάνι του Πειραιά» καταλήγει.
Στέλιος Βογιατζάκης