Γιατί αυτό το κεφάλι του Κενταύρου είναι ένα επιστημονικό μυστήριο;

Η κεφαλή του κένταυρου δόθηκε ως δώρο στον Δανό βασιλιά Χριστιανό Ε’ ως δώρο το 1688. Ο Δανός καπετάνιος που υπηρετούσε στον ενετικό στόλο και ήταν παρών κατά τον βομβαρδισμό της Ακρόπολης στην Αθήνα το 1687 έφερε το κεφάλι μαζί με ένα άλλο από τον ναό του Παρθενώνα στη χώρα του.

Με την πρώτη ματιά, κάποιοι ίσως δεν μπορούν να δουν ότι υπάρχει κάτι ασυνήθιστο με το κεφάλι που αρχικά ανήκε σε μορφή κένταυρου και ήταν μέρος μιας σκηνής που απεικόνιζε τους ελληνικούς μυθολογικούς Λαπίθους’ μάχη κατά των κενταύρων. Στην ελληνική μυθολογία, ο κένταυρος είναι ένα πλάσμα με μισό άλογο και μισό άνθρωπο.

Αν κοιτάξει κανείς πιο προσεκτικά το αντικείμενο, γίνεται προφανές ότι το κεφάλι του Κενταύρου είναι επικαλυμμένο με μια λεπτή καφέ μεμβράνη. Η ίδια καφετιά ουσία έχει βρεθεί σε πολλά άλλα μαρμάρινα θραύσματα από τον Παρθενώνα. Το Βρετανικό Μουσείο εξέτασε για πρώτη φορά τη μυστηριώδη καφέ ταινία το 1830.

Έγιναν προσπάθειες να προσδιοριστεί εάν το χρώμα προέρχεται από την αρχαία μπογιά. Ωστόσο, τελικά συνήχθη το συμπέρασμα ότι μπορεί να προκύψει από μια χημική αντίδραση μεταξύ του μαρμάρου και του αέρα ή ότι το μάρμαρο περιείχε σωματίδια σιδήρου που είχαν μεταναστεύσει στην επιφάνεια, χρωματίζοντάς το καφέ.

«Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να εξηγηθεί το περίεργο καφέ φιλμ. Το 1851, ο Γερμανός χημικός, Justus von Liebig, πραγματοποίησε την πρώτη πραγματική επιστημονική έρευνα και διαπίστωσε ότι το καφέ φιλμ περιείχε οξαλικά άλατα οξαλικού οξέος. Αυτό επιβεβαιώθηκε από μεταγενέστερες αναλύσεις, αλλά η προέλευση των οξαλικών παρέμεινε μυστήριο,” λέει ο ομότιμος καθηγητής Kaare Lund Rasmussen, ειδικός στις χημικές αναλύσεις ιστορικών και αρχαιολογικών αντικειμένων, Τμήμα Φυσικής, Χημείας και Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας.

Τι είναι το καφέ φιλμ στο μαρμάρινο κεφάλι του Κένταυρου;
Μια θεωρία είναι ότι το καφέ φιλμ μπορεί να εντοπιστεί σε ορισμένους βιολογικούς οργανισμούς όπως λειχήνες, βακτήρια, φύκια ή μύκητες. Το πρόβλημα με κανέναν συγκεκριμένο οργανισμό δεν είχε εντοπιστεί. Το καφέ φιλμ θα μπορούσε επίσης να είναι υπολείμματα εφαρμοσμένης βαφής που ίσως εφαρμόστηκε για να προστατεύσει ή να τονώσει τη μαρμάρινη επιφάνεια,

Μια ομάδα διεθνών επιστημόνων διεξήγαγε μια ανάλυση και δημοσίευσε τα αποτελέσματα της μελέτης της για το καφέ κεφάλι του Κένταυρου από το Εθνικό Μουσείο στο περιοδικό Heritage Science.

Για τις έρευνές της, η ερευνητική ομάδα επετράπη να πάρει πέντε μικρά δείγματα από το πίσω μέρος του κεφαλιού του Κενταύρου. Αυτά τα δείγματα υποβλήθηκαν σε διάφορες αναλύσεις στα εργαστήρια του SDU, συμπεριλαμβανομένης της ανάλυσης πρωτεϊνών και της λεγόμενης φασματομετρίας μάζας επαγωγικής συζευγμένης πλάσματος με αφαίρεση με λέιζερ.

«Δεν βρήκαμε ίχνη βιολογικής ύλης στα καφέ στρώματα—μόνο από τα δικά μας δακτυλικά αποτυπώματα και ίσως ένα αυγό πουλιού που έσπασε στο μάρμαρο στην αρχαιότητα. Αυτό δεν αποδεικνύει ότι δεν υπήρξε ποτέ βιολογική ουσία, αλλά μειώνει σημαντικά την πιθανότητα, καθιστώντας τη θεωρία ενός βιολογικού οργανισμού λιγότερο πιθανή τώρα,” λέει η Kaare Lund Rasmussen.

Η επιστημονική ομάδα δεν πιστεύει ότι είναι πιθανό η μαρμάρινη επιφάνεια να βάφτηκε ή να διατηρήθηκε. Τα αρχαία χρώματα βασίζονταν συνήθως σε φυσικά προϊόντα όπως αυγά, γάλα και κόκαλα και δεν βρέθηκαν ίχνη τέτοιων συστατικών μόνο στον καφέ λεκέ.

Το Μυστήριο συνεχίζεται
Κατά τη μελέτη του κεφαλιού του Κένταυρου, η ομάδα ανακάλυψε ότι το καφέ φιλμ αποτελείται από δύο ξεχωριστά στρώματα. Αυτά τα δύο στρώματα έχουν περίπου το ίδιο πάχος, περίπου 50 μικρόμετρα το καθένα, και διαφέρουν ως προς τη σύνθεση των ιχνοστοιχείων. Ωστόσο, και τα δύο στρώματα περιέχουν ένα μείγμα από τα οξαλικά ορυκτά weddellite και whewellite.

Το γεγονός ότι υπάρχουν δύο διακριτά στρώματα έρχεται σε αντίθεση με τη θεωρία ότι δημιουργήθηκαν από τη μετανάστευση υλικού, όπως τα σωματίδια σιδήρου, από το εσωτερικό του μαρμάρου. Επίσης έρχεται σε αντίθεση με τη θεωρία ότι προέκυψαν από αντίδραση με τον αέρα.

Η θεωρία ότι ευθύνεται η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι επίσης τραβηγμένη, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι το κεφάλι του Κενταύρου βρισκόταν σε κλειστό χώρο στην Κοπεγχάγη πριν από την έναρξη της σύγχρονης εκβιομηχάνισης τον 18ο αιώνα.

Καθώς υπάρχουν δύο διαφορετικά καφέ στρώματα με διαφορετικές χημικές συνθέσεις, είναι πιθανό να έχουν διαφορετική προέλευση. Αυτό θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι κάποιος εφάρμοσε βαφή ή επεξεργασία συντήρησης, αλλά επειδή δεν έχουμε βρει ίχνη τέτοιων ουσιών, το καφέ χρώμα παραμένει μυστήριο,” καταλήγει η Kaare Lund Rasmussen.

Αυτή η συναρπαστική μαρμάρινη κεφαλή κενταύρου φυλάσσεται στο Εθνικό Μουσείο στην Κοπεγχάγη της Δανίας.

Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Heritage Science