Τον 16ο αιώνα, η Ευρώπη γνώρισε μια συγκλονιστική μετατόπιση καθώς ο Λατινικός Χριστιανισμός διασπάστηκε σε Καθολικούς και Προτεστάντες, πυροδοτώντας την πιο αιματηρή σύγκρουση στην ιστορία της, τον Τριακονταετή Πόλεμο.
Τροφοδοτημένος από θρησκευτική ζέση και πολιτικές φιλοδοξίες, αυτός ο πόλεμος κατέστρεψε την ήπειρο. Η Αναγέννηση είχε αναδιαμορφώσει τις προοπτικές και οι τεχνολογικές εξελίξεις όπως το τυπογραφείο διευκόλυναν τη διάδοση των ιδεών. Η ακούσια επανάσταση του Μάρτιν Λούθηρου, που καταλύθηκε από τη μετάφραση της Βίβλου στα γερμανικά, πυροδότησε μια αλυσιδωτή αντίδραση. Ωστόσο, ο πόλεμος έγινε μια δίνη αγώνων εξουσίας, με φατρίες να αναδύονται σε όλη την Ευρώπη.
Η βαρβαρότητα της σύγκρουσης αποτυπώνεται σε γεγονότα όπως η σφαγή στο Μαγδεμβούργο, όπου η πόλη ισοπεδώθηκε και ο πληθυσμός της σφαγιάστηκε. Ο Gustavus Adolphus της Σουηδίας, ένας προτεστάντης πρωταθλητής, μπήκε στη μάχη, φέρνοντας εκδίκηση και περαιτέρω χάος. Ο πόλεμος εξελίχθηκε σε έναν αδυσώπητο κύκλο, με τους μισθοφόρους να επιδεινώνουν τα δεινά των αμάχων.
Η Ειρήνη της Βεστφαλίας το 1648 σηματοδότησε το τέλος του πολέμου αλλά άφησε μια σημαδεμένη ήπειρο. Ο Τριακονταετής Πόλεμος, μια αντανάκλαση της ανθρώπινης σκληρότητας, αναμόρφωσε τις αντιλήψεις και άφησε μια κληρονομιά καταστροφής που θα αντηχούσε στους αιώνες.
Ο Τριακονταετής Πόλεμος ήταν μια από τις μεγαλύτερες και πιο καταστροφικές συγκρούσεις στην ευρωπαϊκή ιστορία, που διήρκεσε από το 1618 έως το 1648. Πολέμησαν κυρίως στην Κεντρική Ευρώπη, υπολογίζεται ότι 4,5 έως 8 εκατομμύρια στρατιώτες και πολίτες πέθαναν ως αποτέλεσμα μάχης, λιμού , και ασθενειών, ενώ ορισμένες περιοχές της σύγχρονης Γερμανίας παρουσίασαν μείωση πληθυσμού άνω του 50%.
Οι σχετικές συγκρούσεις περιλαμβάνουν τον Ογδονταετή Πόλεμο, τον Πόλεμο της Διαδοχής του Μαντουάν, τον Γαλλο-Ισπανικό Πόλεμο, τον Πόλεμο Τόρστενσον, τον Πόλεμο Ολλανδίας-Πορτογαλίας και τον Πορτογαλικό Πόλεμο της Αποκατάστασης.
Η έξαρσή του εντοπίζεται γενικά στο 1618, όταν ο αυτοκράτορας Φερδινάνδος Β’ καθαιρέθηκε από βασιλιάς της Βοημίας και αντικαταστάθηκε από τον Προτεστάντη Φρειδερίκο Ε’ του Παλατινάτου. Αν και οι αυτοκρατορικές δυνάμεις κατέστειλαν γρήγορα την εξέγερση της Βοημίας, η συμμετοχή του επέκτεινε τις μάχες στο Παλατινάτο, του οποίου η στρατηγική σημασία προσέλκυσε την Ολλανδική Δημοκρατία και την Ισπανία, που εν συνεχεία συμμετείχαν στον Ογδονταετή Πόλεμο.
Ηγεμόνες όπως ο Χριστιανός Δ’ της Δανίας και ο Γουστάβος Αδόλφος της Σουηδίας κατείχαν επίσης εδάφη εντός της Αυτοκρατορίας, δίνοντας σε αυτούς και σε άλλες ξένες δυνάμεις μια δικαιολογία να επέμβουν. Το αποτέλεσμα ήταν να μετατραπεί μια εσωτερική δυναστική διαμάχη σε μια ευρύτερη ευρωπαϊκή σύγκρουση.
Η πρώτη φάση από το 1618 έως το 1635 ήταν κυρίως ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Γερμανών μελών της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, με υποστήριξη από εξωτερικές δυνάμεις. Μετά το 1635, η Αυτοκρατορία έγινε ένα θέατρο σε έναν ευρύτερο αγώνα μεταξύ της Γαλλίας, υποστηριζόμενης από τη Σουηδία, και του αυτοκράτορα Φερδινάνδου Γ’, που συμμάχησε με την Ισπανία.
Αυτό ολοκληρώθηκε με την Ειρήνη της Βεστφαλίας του 1648, οι διατάξεις της οποίας περιελάμβαναν μεγαλύτερη αυτονομία εντός της Αυτοκρατορίας για κράτη όπως η Βαυαρία και η Σαξονία, καθώς και την αποδοχή της ολλανδικής ανεξαρτησίας από την Ισπανία.
Η σύγκρουση μετατόπισε την ισορροπία δυνάμεων προς όφελος της Γαλλίας και έθεσε το υπόβαθρο για τους επεκτατικούς πολέμους του Λουδοβίκου XIV που κυριάρχησαν στην Ευρώπη για τα επόμενα εξήντα χρόνια.
