Μέχρι πρόσφατα, οι σχέσεις ΗΠΑ και Ινδίας φάνταζαν ως υπόδειγμα στρατηγικής συνεργασίας στον 21ο αιώνα.
Η Ουάσινγκτον επένδυε στο Νέα Δελχί ως αντίβαρο στην αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στην Ασία, ενώ η Ινδία επιδίωκε τεχνολογική και εμπορική ενίσχυση μέσα από την προσέγγιση με τη Δύση.
Ωστόσο, η επιβολή μιας σειράς οικονομικών κυρώσεων και εμπορικών περιορισμών από την αμερικανική κυβέρνηση, με επίκεντρο την επιβολή 25% τελωνειακών δασμών σε ινδικά προϊόντα, φαίνεται να αλλάζει τα δεδομένα.
Η εμπορική πολιτική μετατρέπεται πλέον σε εργαλείο διπλωματικής πίεσης, και η Ινδία βρίσκεται μπροστά σε ένα οξύ γεωπολιτικό δίλημμα.
Οι κυρώσεις – Αιτίες και στόχοι
Σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times, οι ΗΠΑ δικαιολογούν τα μέτρα με τρεις βασικούς λόγους:
1. Οι υψηλοί τελωνειακοί δασμοί της Ινδίας σε αμερικανικά προϊόντα.
2. Η ύπαρξη εμπορικών εμποδίων και προστατευτισμός από την πλευρά της Νέας Δελχί.
3. Η συνεχής συνεργασία της Ινδίας με τη Ρωσία, ειδικά στον τομέα της ενέργειας.
Ιδιαίτερα η αγορά ρωσικού πετρελαίου, που καλύπτει περίπου το 45% των ινδικών εισαγωγών ενέργειας, αποτέλεσε την «κόκκινη γραμμή» για την Ουάσινγκτον.
Η έναρξη νέου γύρου κυρώσεων που τίθεται σε ισχύ στις 27 Αυγούστου εμβαθύνει περαιτέρω τη ρήξη.
Το δίλημμα της Ινδίας – Ενέργεια ή εξαγωγές;
Η κυβέρνηση του Narendra Modi βρίσκεται πλέον σε εξαιρετικά δύσκολη θέση.
Από τη μία πλευρά, η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις των ΗΠΑ και η διακοπή των ρωσικών ενεργειακών ροών θα μπορούσε να εκτινάξει τις εσωτερικές τιμές καυσίμων, απειλώντας τη μακροοικονομική σταθερότητα και την πολιτική δημοφιλία της κυβέρνησης — ιδίως ενόψει εθνικών εκλογών.
Από την άλλη, η συνέχιση της συνεργασίας με τη Ρωσία ενδέχεται να οδηγήσει σε απώλεια πρόσβασης στην αμερικανική αγορά. Οι εξαγωγές της Ινδίας προς τις ΗΠΑ ανέρχονται σήμερα σε 86 δισεκατομμύρια δολάρια — ποσό που αντιστοιχεί σε σχεδόν το 10% των συνολικών ινδικών εξαγωγών και επηρεάζει περίπου το 20% του ΑΕΠ της χώρας.
Πολυκεντρική εξωτερική πολιτική
Οι ΗΠΑ φαίνεται να υποτιμούν το στρατηγικό βάθος της Ινδίας και την ικανότητά της να κινηθεί εκτός της δυτικής σφαίρας επιρροής.
Το εντεινόμενο αδιέξοδο δίνει ώθηση στους υποστηρικτές της πολυκεντρικής εξωτερικής πολιτικής στην Ινδία, που εδώ και καιρό τάσσονται υπέρ μιας ισορροπημένης στάσης μεταξύ Δύσης και Ανατολής.
Ήδη, καταγράφεται ενίσχυση:
• Των δεσμών με τα κράτη-μέλη των BRICS, όπου κυριαρχούν Ρωσία και Κίνα.
• Της συμμετοχής της Ινδίας στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση.
• Των δεσμεύσεων μέσω του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), στον οποίο η Ινδία συμμετέχει ενεργά.
Το ναρκοπέδιο των διαπραγματεύσεων
Ένα χαρακτηριστικό σημείο τριβής είναι η απαίτηση των ΗΠΑ για πρόσβαση των αμερικανικών αγροτικών προϊόντων, και ειδικά των γενετικά τροποποιημένων (GMOs), στην ινδική αγορά.
Η ινδική πλευρά φοβάται ότι κάτι τέτοιο θα πλήξει τους ντόπιους αγρότες και θα θέσει σε κίνδυνο τη διατροφική κυριαρχία της χώρας.
Παρά τις αλλεπάλληλες διαπραγματεύσεις και τις ελπίδες για μια μελλοντική συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, η επιβολή κυρώσεων υπονόμευσε τη διαδικασία, καθιστώντας πλέον μια συνολική εμπορική συμφωνία πολιτικά τοξική και διπλωματικά απίθανη.
Η αντίστροφη πορεία του 2025
Τον Φεβρουάριο του 2025, ο Modi και ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden είχαν θέσει ως στόχο τον διπλασιασμό του διμερούς εμπορίου στα 500 δισ. δολάρια μέχρι το 2030. Σήμερα, αυτό το όραμα μοιάζει να καταρρέει κάτω από το βάρος γεωπολιτικών και οικονομικών αντιφάσεων.
Οι κυρώσεις δεν λειτουργούν πια ως μέσο πίεσης, αλλά ως καταλύτης στρατηγικής απομάκρυνσης.
Αντί να φέρουν υποχώρηση, ενισχύουν την αντίληψη στην Ινδία ότι η μονομερής πολιτική των ΗΠΑ δεν αφήνει περιθώριο για ισότιμη συνεργασία.
Η επιβολή δασμών και εμπορικών περιορισμών από τις ΗΠΑ μπορεί να προβάλλεται ως επίδειξη ισχύος, αλλά κινδυνεύει να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα: να επιταχύνει τη γεωπολιτική αυτονόμηση της Ινδίας και να πυροδοτήσει βαθιές αλλαγές στην παγκόσμια αρχιτεκτονική του εμπορίου.
Το Νέο Δελχί δεν δείχνει διατεθειμένο να θυσιάσει την ενεργειακή του ασφάλεια ή την εγχώρια αγροτική οικονομία για να συμμορφωθεί με τις δυτικές απαιτήσεις.
Εφόσον συνεχιστεί αυτή η σύγκρουση συμφερόντων, οι ΗΠΑ ίσως τελικά αναγκαστούν να αναθεωρήσουν τη στρατηγική τους — πριν βρεθούν μπροστά στο σενάριο που ήθελαν να αποφύγουν: την Ινδία ως ενεργό συμμέτοχο σε μια εναλλακτική, μη δυτικοκεντρική παγκόσμια τάξη.
