Ξέρεις τι σου είναι ο άντρας της αδελφής της γυναίκας σου;

Οδηγός για το δαιδαλώδες ελληνικό σόι ώστε να το «παίζεις μάγκας» στα οικογενειακά τραπέζια

Γονείς. Παιδιά. Αδέλφια, ξαδέλφια, δεύτερα, τρίτα. Σχέσεις εξ αίματος, εξ αγχιστείας. Γαμπροί, νύφες, πεθερικά και συμπεθέρια. Ανίψια, μικρανίψια, εγγόνια και δισέγγονα. Άνθρωποι που στέκονται στο πλάι σου στο πέρασμα των χρόνων της ζωής σου, άνθρωποι με τους οποίους μεγαλώνεις μαζί κι εξελίσσεσαι. Άνθρωποι που βλέπεις μόνο σε γιορτές, Χριστούγεννα, Πάσχα. Μόνο σε γάμους, βαφτίσεις και κηδείες. Άνθρωποι που ανυπομονείς να δεις κι άνθρωποι που δεν θέλεις να βλέπεις. Άνθρωποι που μαζί τους νιώθεις οικειότητα κι ασφάλεια- ή μπορεί και ασφυξία. Αυτοί που σε ρωτούν γιατί καπνίζεις, γιατί έχεις μακριά μαλλιά- και μετά γιατί τα έκοψες. Γιατί πρέπει να δουλεύεις Κυριακάτικα- ή γιατί δεν έχεις ακόμα βρει δουλειά. Που έχουν στην άκρη της γλώσσας τους την ερώτηση πότε θα παντρευτείς κι όταν παντρευτείς σε ρωτούν πότε θα κάνεις παιδί και γιατί το αργείς. Κι αν κάνεις παιδί σε ρωτούν πότε θα κάνεις το δεύτερο. Αν είσαι γυναίκα αυτά γιατί αν είσαι άνδρας είναι πιθανό να σε ρωτούν γιατί βιάστηκες. Και αν χωρίσεις σε κοιτούν με συγκατάβαση. Ή μπορεί να είναι εκεί στις χαρές σου και στις λύπες σου. Και να μην έχουν καμία ερώτηση αλλά μόνο μια ανοιχτή αγκαλιά. Με μια λέξη: οικογένεια.

Μπορεί να μοιάζουν βγαλμένοι από τις ατμοσφαιρικές και σπαρακτικές διηγήσεις της Ιζαμπέλ Αλιέντε και του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές. Ή να θυμίζουν παλιά ελληνική ταινία όπως «Ο Φανούρης και το σόι του» με τον Μίμη Φωτόπουλο. Ή τον «Γάμο αλά Ελληνικά» με την περίφημη Toula και το ατελείωτο συγγενολόι της. Αν οι φίλοι είναι οι συγγενείς που επιλέγουμε, τότε οι συγγενείς προφανώς είναι οι συνοδοιπόροι της ζωής που δεν έχουμε επιλέξει. Μπορεί να μας κάνουν, μπορεί και όχι, να τα βρίσκουμε ή όχι, να ταιριάζουμε ή όχι. Τους «επέλεξε» η δύναμη του αίματος για μας- και μπορεί να έκανε εξαιρετική «επιλογή». Ή όχι;

Σε κάθε περίπτωση, η αθάνατη ελληνική οικογένεια έχει έναν και περισσότερους ρόλους για όλους. Σχέσεις και συγγένειες που συνδέουν ένα σωρό ανθρώπους με άλλους στο πιο σύνθετο σταυρόλεξο. Και μάλιστα οι συγγένειες εξ αγχιστείας, αυτές που προκύπτουν ανάμεσα σε ανθρώπους και οικογένειες εφόσον έχει προηγηθεί γάμος, διατηρούνται ακόμα κι αν ακυρωθεί ο ίδιος ο γάμος που τις δημιούργησε. Γονείς και παιδιά. Εντάξει, απλούστατο. Δύο σύντροφοι που ενώνονται με γάμο και γίνονται σύζυγοι. Στη συνέχεια αποκτούν παιδιά. Είναι οι γονείς τους. Κι εκείνα είναι τα παιδιά τους. Απλό. Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, τα παιδιά ως απόγονοι είναι συγγενείς εξ αίματος των γονιών τους. Η συγγένεια αυτή τεκμηριώνεται για τη μητέρα με τη γέννηση του παιδιού ενώ για τον πατέρα απαιτείται είτε γάμος με τη μητέρα είτε αναγνώριση πατρότητας.

Παππούδες, γιαγιάδες και εγγόνια. Οι γονείς των γονιών είναι ο παππούς και η γιαγιά. Και τα παιδιά των παιδιών είναι τα εγγόνια. Η σχέση είναι σχέση αμοιβαίας λατρείας, συνήθως, γιατί ως γνωστόν «του παιδιού μου το παιδί είναι δυο φορές παιδί μου» κι επίσης «οι γονείς είναι για να μεγαλώνουν τα παιδιά και οι παππούδες- γιαγιάδες για να τα κακομαθαίνουν». Μιλά η παράδοση. Εάν υπάρχουν και γονείς των παππούδων, τότε τα παιδιά είναι δισέγγονα (και τυχερά που στην οικογένειά τους συνυπάρχουν τόσες γενιές).

Αδέλφια. Τα δύο παιδιά που έκαναν οι παραπάνω σύζυγοι. Μοιράζονται σχέση εξ αίματος «σε πλάγια γραμμή», όπως λέγεται, καθώς προέρχονται από τον ίδιο πρόγονο, σχέση δεύτερου βαθμού. Ξαδέλφια. Οι σύζυγοι έχουν αδέλφια. Καταρχήν οι ίδιοι γίνονται άμεσα, με τον γάμο, συγγενείς εξ αγχιστείας των συγγενών εξ αίματος του συζύγου τους. Είναι λοιπόν συγγενείς εξ αγχιστείας και με τα αδέλφια του συζύγου. Και τα παιδιά τους είναι ξαδέλφια. Θείος, θεία. Είναι τα αδέλφια των συζύγων προς τα παιδιά τους. Ανίψια. Είναι τα παιδιά των συζύγων προς τα αδέλφια τους. Έξτρα πληροφορία: μικρανίψια. Είναι τα παιδιά των ανιψιών προς τους θείους τους. Δηλαδή τα παιδιά του αδελφού ή της αδελφής μου είναι τα ανίψια μου και τα παιδιά τους είναι τα μικρανίψια μου. Πεθερικά. Δαιμονοποιημένα πρόσωπα, αντικείμενο ανεκδότων, ταινιών και σατιρικών κειμένων. Εκτός αυτών, πεθερός και πεθερά είναι για τον ένα σύζυγο οι γονείς του άλλου. Θυμίζουμε προς κάθε ενδιαφερόμενο πως η εξ αγχιστείας σχέση που «θεσμοθετείται» με τον γάμο του ζευγαριού διατηρείται και έπειτα από ενδεχόμενη λύση του. Είναι μάλιστα σχέση α’ βαθμού.

Συμπεθέρια. Είναι η λέξη που προσδιορίζει τη σχέση μεταξύ πεθερικών. Ουσιαστικά είναι ο «τίτλος» που αποκτούν μαζί τα πεθερικά του ενός συζύγου με τα πεθερικά του άλλου. Γαμπρός και νύφη. Έτσι αποκαλείται ο σύζυγος της κόρης από τους γονείς της και τα αδέλφια της, αλλά και η σύζυγος του γιου από την αντίστοιχη οικογένειά του. Κουνιάδος-κουνιάδα. Είναι τα αδέλφια του κάθε συζύγου για τον άλλο σύζυγο. Δηλαδή τα αδέλφια της γυναίκας ο άνδρας της τα αποκαλεί κουνιάδο και κουνιάδα και το ίδιο ισχύει για τα αδέλφια του άνδρα για την πλευρά της γυναίκας. Ο αδελφός μιας γυναίκας, για τον άνδρα της, είναι και γυναικάδελφος.

Αγαπημένο δίδυμο γαμπρού-κουνιάδου ο Αντωνάκης και ο Θεμιστοκλής στο διαχρονικό «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα» Συννυφάδα. Έστω πως υπάρχουν δύο αδέλφια που παντρεύονται. Οι γυναίκες τους είναι συννυφάδες γιατί, ναι, προβλέπεται μια λέξη και για αυτή τη σχέση, δύο ανθρώπων που δεν έχουν καμία άλλη σχέση μεταξύ τους παρά το ότι παντρεύτηκαν δύο αδέλφια. Δηλαδή το κάθε ένα από τα κορίτσια αυτά είναι κόρη για τους γονείς της, εγγονή για τους παππούδες της, αδελφή για τα αδέλφια της, νύφη για τα πεθερικά της, κουνιάδα για τον/την σύζυγο του/της αδελφού- αδελφής της και συννυφάδα για τη σύζυγο του αδελφού του συζύγου της. Ελπίζω μέχρι εδώ να έχετε αρχίσει να κρατάτε σημειώσεις. Μπατζανάκης ή σύγαμπρος. Με λίγα λόγια, συννυφάδες αλλά για αγόρια. Δηλαδή, έστω πως υπάρχουν δύο αδελφές που παντρεύονται. Οι άνδρες τους είναι σύγαμπροι ή μπατζανάκηδες. Ο καθένας από αυτούς είναι λοιπόν γιος για τους γονείς του, εγγονός για τους παππούδες του, αδελφός για τα αδέλφια του, ξάδελφος για τα ξαδέλφια του, γαμπρός για τα πεθερικά του και τα αδέλφια της γυναίκας του, κουνιάδος για τον/την σύζυγο του/της αδελφού- αδελφής του και μπατζανάκης ή σύγαμπρος για τον άνδρα της αδελφής της γυναίκας του. Απλούστατο, ναι;