Πότε υπάρχει καύσωνας και πώς γεννήθηκε ο όρος

Πότε υπάρχει καύσωνας * O ορισμός διαφοροποείται ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες κάθε περιοχής Θ. ΚΟΛΥΔΑΣ H κυριότερη αιτία για την εμφάνιση υψηλών θερμοκρασιών στη χώρα μας είναι η μεταφορά θερμών αερίων μαζών από τις ακτές της Αφρικής.Μετεωρολογικά το φαινόμενο παρατηρείται όταν στις κατώτερες στάθμες της ατμόσφαιρας (στα 850 mb) πνέουν νοτιοδυτικοί άνεμοι ενώ στις ανώτερες στάθμες (στα 500 mb)παρατηρούνται υψηλές πιέσεις, οι οποίες προκαλούν κατολισθήσεις των αερίων μαζών και οι οποίες προσθέτουν περισσότερη θερμότητα στα κατώτερα στρώματα.

H κυριότερη αιτία για την εμφάνιση υψηλών θερμοκρασιών στη χώρα μας είναι η μεταφορά θερμών αερίων μαζών από τις ακτές της Αφρικής. Μετεωρολογικά το φαινόμενο παρατηρείται όταν στις κατώτερες στάθμες της ατμόσφαιρας (στα 850 mb) πνέουν νοτιοδυτικοί άνεμοι ενώ στις ανώτερες στάθμες (στα 500 mb) παρατηρούνται υψηλές πιέσεις, που προκαλούν κατολισθήσεις και οι οποίες προσθέτουν περισσότερη θερμότητα στα κατώτερα στρώματα. Αν και οι υψηλότερες θερμοκρασίες παρατηρούνται συνήθως το τρίτο δεκαήμερο του Ιουλίου, σε ορισμένες περιοχές, όπως η Αττική, έχουν εμφανιστεί και το πρώτο δεκαήμερο, με μέγιστη τιμή τους 48 βαθμούς στο Τατόι στις 10.7.1977.

Στη διεθνή ορολογία δεν υπάρχει κοινός ορισμός του καύσωνα, ενώ τα κριτήρια για τον ορισμό του διαφοροποιούνται ανάλογα με τη γεωγραφική θέση και τις κλιματικές συνθήκες μιας περιοχής. Για παράδειγμα, ενώ στις Σκανδιναβικές χώρες τιμές της θερμοκρασίας περί τους 35 βαθμούς θεωρούνται ότι αγγίζουν τα όρια του «καύσωνα», για την περιοχή μας χαρακτηρίζονται φυσιολογικές. Αντίθετα, τιμές περί τους 40 βαθμούς, ενώ για τους κατοίκους της Σαχάρας ή της Σαουδικής Αραβίας θεωρούνται μάλλον κανονικές, για τη χώρα μας χαρακτηρίζονται ως τιμές «καύσωνα».

Πάντως, σύμφωνα με την ελληνική μετεωρολογική πρακτική, χαρακτηρίζουμε ως «καύσωνα» τις περιπτώσεις υψηλών θερμοκρασιών όταν συνυπάρχουν τα παρακάτω κριτήρια:

1. H μέγιστη θερμοκρασία σε συνοπτικούς ή αεροναυτικούς μετεωρολογικούς σταθμούς είναι μεγαλύτερη ή ίση των 39 βαθμών Κελσίου.

2. H ελάχιστη θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη των 26 βαθμών Κελσίου.

3. Επικρατεί άπνοια ή ασθενείς άνεμοι και το θερμοκρασιακό εύρος είναι μικρό.

4. Οι υψηλές θερμοκρασίες παρατηρούνται σε ευρεία γεωγραφική έκταση και η διάρκειά τους υπερβαίνει τις τρεις ημέρες.

Στη χώρα μας τον Ιούλιο του 1987 είχαμε τη χειρότερη περίοδο καύσωνα των τελευταίων δεκαετιών, όπου από τις 19 ως και τις 27 του μηνός ο υδράργυρος ξεπέρασε σε πολλές περιοχές τους 39 βαθμούς και παρέμεινε για οκτώ ημέρες σε πολύ υψηλές τιμές και με μικρό ημερήσιο θερμοκρασιακό εύρος. Ανάλογο «θερμό επεισόδιο» επαναλήφθηκε στις αρχές Ιουλίου του 1988, με επίσης μεγάλη διάρκεια θερμών ημερών – έξι τον αριθμό.

Η ανάγκη που έδωσε τη λέξη καύσωνας

Ο καύσωνας εμφανίστηκε για να περιγράψει την κατάσταση της θερμοκρασίας του αέρα που μπορεί να γίνει μοιραία για τον άνθρωπο, όταν εκτίθεται σε αυτήν. Παρεμπιπτόντως, ήξερες πως παγκοσμίως υπάρχουν κατηγορίες καύσωνα;

Για παράδειγμα, το κύμα καύσωνα είναι απόκλιση από το κανονικό από 4.50C έως 6.40C. Ο σοβαρός καύσωνας είναι απόκλιση μεγαλύτερη των 6.40C

Η πρώτη καταγραφή «ασυνήθιστα ζεστού καιρού που διαλύει την καθημερινότητα μας» (όπως αναφέρθηκε) έγινε το 1893. Ο πρώτος καύσωνας προ του 1901 χτύπησε το 1540 την Ευρώπη και διήρκεσε 11 μήνες. Προφανώς και συνοδεύτηκε από ακραία ξηρασία.

To θλιβερό ρεκόρ της Ελλάδας
Στη λίστα με τα παγκόσμια ρεκόρ καύσωνα ξεχωρίζει η «Εβδομάδα της Φωτιάς» που έζησε η Αργεντινή τις πρώτες 8 ημέρες του Φεβρουαρίου του 1900: οι 37 βαθμοί Κελσίου συνδυάστηκαν με πολύ υψηλό επίπεδο υγρασίας. Ήταν τέτοιο που οι κάτοικοι αισθάνονταν πως ζουν σε 49 βαθμούς Κελσίου. Πέθαναν τουλάχιστον 478 άνθρωποι, ενώ χιλιάδες αντιμετώπισαν θέματα υγείας.

Σε ό,τι αφορά το ρεκόρ θανάτων από καύσωνα, το κρατάει η Ελλάδα για αυτό που έζησε το 1987 και διήρκεσε από τις 20 έως τις 31 Ιουλίου. Οι νεκροί ήταν 1.300. Σύμφωνα με τις μετρήσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, η μέγιστη θερμοκρασία στο κέντρο της Αθήνας ήταν 41.9°C στις 23 Ιουλίου και 43.6°C στη Νέα Φιλαδέλφεια στις 27 Ιουλίου.