Ζάππειο και Αρσάκειο – Από που πήραν το όνομα τους τα σπουδαία κτίρια των Αθηνών

Ο εθνικός ευεργέτης Απόστολος Αρσάκης
Ηταν Βορειοηπειρώτης ιατρός, λόγιος, πολιτικός και εθνικός ευεργέτης. Έζησε κι έδρασε στη Ρουμανία, της οποίας διατέλεσε πρωθυπουργός για λίγες ημέρες το 1862.

Ο Απόστολος Αρσάκης (Αποστόλ Αρσάκε για τους Ρουμάνους) γεννήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 1792 στο χωριό Χοταχόβα, κοντά στην Πρεμετή (σημερινό Χοτόβε Αλβανίας). Ήταν γιος του Κυριακού Αρσάκη, ο οποίος ήταν εξάδελφος με τους αδερφούς Τοσίτσα. Το 1800 ο πατέρας του τον έστειλε στο Βουκουρέστι, όπου ζούσε ο αδερφός του Γεώργιος, ο οποίος ήταν έμπορος, και οι θείοι του Ζώτος και Ηλίας.

Το 1813, σε ηλικία 21 ετών, ανακηρύχτηκε χειρουργός και διδάκτορας με τη διατριβή του, γραμμένη στη λατινική γλώσσα, «Περί του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού των ιχθύων». Το έργο του αυτό εκτιμήθηκε ως σημαντικό έργο για την εποχή του, αλλά και ευρύτερα για την ιστορία της Φυσικής Ιστορίας και μεταφράστηκε σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες.

Το 1822 εγκατέλειψε την ιατρική και μπήκε στη διπλωματική υπηρεσία του ηγεμόνα της Βλαχίας, ενώ την περίοδο 1836-1839 διετέλεσε γραμματέας επικρατείας τού ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρου Γκίκα. Το 1857 πρωτοεκλέχθηκε βουλευτής και αγωνίστηκε υπέρ του ηγεμόνα της Βλαχίας και Μολδαβίας, Αλέξανδρου Κούζα.

Το 1860 διορίζεται υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Ηγεμονιών της Βλαχίας και Μολδαβίας. Στις 8 Ιουνίου του 1862 αντικαθιστά στην πρωθυπουργία τον δολοφονημένο πρωθυπουργό Μπάρμπου Καταρτζίου. Στον πρωθυπουργικό θώκο παρέμεινε έως τις 24 Ιουνίου του 1862.

Ο Αρσάκης παρακολούθησε βήμα προς βήμα την ελληνική επανάσταση και την ίδρυση του ελληνικού κράτους κι επιθυμούσε να συμβάλει στην πνευματική και ηθική άνοδο των νεοελλήνων. Όταν φίλοι του τον πληροφόρησαν για την ίδρυση στην Αθήνα της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και τους σκοπούς της και ότι θεμελίωσε, αλλά αδυνατεί να οικοδομήσει, ελλείψει πόρων, σχολικό κτίριο, αποφάσισε να συνεισφέρει οικονομικά για την αποπεράτωσή του.

Έτσι, με δικές του δαπάνες ανεγέρθηκε το μεγαλοπρεπές κτίριο της οδού Πανεπιστημίου, που χρησιμοποιήθηκε ως σχολείο έως το 1933 και από τότε μέχρι σήμερα στεγάζει δικαστικές υπηρεσίες (πρώτα τα τακτικά δικαστήρια της πρωτεύουσας και κατόπιν το Συμβούλιο της Επικρατείας). Οι συνολικές χορηγίες του Αρσάκη προς τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία ανήλθαν στο ποσό των 600.000 χρυσών δραχμών. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον μεγάλο ευεργέτη του, το σχολείο ονομάστηκε «Αρσάκειον». Με το όνομα αυτό είναι γνωστό και το κτίριο που περικλείεται από τις οδούς Πανεπιστημίου, Αρσάκη, Σταδίου και Πεσμαζόγου.

Ο εθνικός ευεργέτης Κωνσταντίνος Ζάππας
Ηταν εξάδελφος του Ευαγγέλη Ζάππα και εκτελεστής της διαθήκης του, με χρήματα της οποίας χτίστηκε το Ζάππειο Μέγαρο στη Αθήνα. Από τη δική του περιουσία διέθεσε μεγάλα χρηματικά ποσά για τη μόρφωση των ελληνοπαίδων.

Ο Κωνσταντίνος Ζάππας γεννήθηκε στο Λάμποβο του Τεπελενίου (σημερινό Λάμποβε ε Μάντε της Αλβανίας) το 1812. Σε ηλικία 20 ετών πήγε στη Ρουμανία, ύστερα από πρόσκληση του εξαδέλφου του Ευαγγέλη Ζάππα. Συνεργάστηκε αρμονικά μαζί του και τον βοήθησε να δημιουργήσει τη μεγάλη περιουσία του.

Μετά τον θάνατο του εξαδέλφου του το 1865, ως εκτελεστής τής διαθήκης του, φρόντισε να οικοδομηθεί το Ζάππειο Μέγαρο στην Αθήνα. Ο θεμέλιος λίθος τέθηκε το 1874 και το κτήριο περατώθηκε το 1888. Για τον σκοπό αυτό διέθεσε 2 εκατομμύρια χρυσές δραχμές.

Απέκτησε και ο ίδιος μεγάλη περιουσία, όχι μόνο στη Ρουμανία, αλλά και στη Θεσσαλία, με την αγορά μεγάλων εκτάσεων σε Λάρισα, Τρίκαλα και Καρδίτσα από τους τούρκους ιδιοκτήτες τους πριν από την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881. Από την περιουσία του διέθεσε μεγάλα χρηματικά ποσά για την εκπαίδευση των ελληνοπαίδων. Το 1875 ίδρυσε το Ζάππειο Παρθεναγωγείο στην Κωνσταντινούπολη, στο πρότυπο του Αρσακείου της Αθήνας.

Ακολούθως ίδρυσε Ζάππεια Παρθεναγωγεία και εκπαιδευτήρια στη Λέκλη, στο Λάμποβο, στην Αδριανούπολη, στις Φέρες, στην Πρεμετή, στους Φιλιάτες, στη Δρόβιανη, στο Δέλβινο και τη Νιβάνη. Χορήγησε υποτροφίες για να εκπαιδεύονται ελληνόπουλα σε γεωργικά σχολεία της Ευρώπης και διέθεσε κεφάλαια για την έκδοση εύληπτων βιβλίων για τους γεωργούς. Τα σχετικά ποσά καλύπτονταν από τους τόκους κατάθεσης 250.000 χρυσών δραχμών στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος.

Παραβρέθηκε στα εγκαίνια του Ζαππείου στις 20 Οκτωβρίου 1888 κι έγινε δεκτός με ιδιαίτερες τιμές, τόσο από τον βασιλιά Γεώργιο Α’, όσο και από τον πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη, ο οποίος του απένειμε το Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Σωτήρος. Λέγεται, μάλιστα, ότι η παρουσία του αυτή ήταν και η μοναδική του επίσκεψη στην Ελλάδα.