Σύμφωνα με την ιστορία που διδάσκεται σήμερα, ο τελευταίος χρησμός που δόθηκε από το Μαντείο των Δελφών, διά στόματος Πυθίας, συνέβη το 362 μ.Χ. και αποδέκτης ήταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, ο οποίος όταν αποφάσισε να εκστρατεύσει κατά των Περσών έστειλε ανθρώπους να ρωτήσουν στο μαντείο των Δελφών αν θα έπρεπε να κάνει αυτή την εκστρατεία.
Όπως μας τα παραδίδει ο χριστιανός ιστορικός της εποχής Φιλοστόργιος, η Πυθία αποφάνθηκε: (σε μετάφραση Νίκου Καζαντζάκη).
«Είπατε τω βασιλεί, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, ουκέτι Φοίβος έχει καλύβαν, ου μαντίδα δάφνην, ου παγάν λαλεούσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ».
Δηλαδή:
«Πείτε στον βασιλιά, πως έπεσε κατάχαμα το περίτεχνο οίκημα, κι ούτε ο Φοίβος Απόλλων έχει πια κατοικία, ούτε δάφνη μαντική, ούτε πηγή ομιλούσα, και το ομιλών νερό στέρεψε».
Ο χρησμός αυτός κατά κάποιους άλλους είναι ψευδέστατος και θεωρούν ότι είναι ένα χριστιανικό εφεύρημα που επινοήθηκε, 700 χρόνια αργότερα από αυτόν τον υποτιθέμενο χρησμό, από τον Βυζαντινό χρονογράφο και μοναχό, Γεώργιο Κεδρηνό, ο οποίος έζησε προς το τέλος του 11ου και στις αρχές του 12ου αιώνα μ.Χ.
Υπάρχει και αυτή η εκδοχή:
«Έστ’ ήμαρ ότε Φοίβος πάλιν ελεύσεται καί ές αεί έσεται».
Δηλαδή:
«Θα έρθει ημέρα που ο Φοίβος (Απόλλων) θα επιστρέψει και θα μείνει για πάντα».
Δείτε το βίντεο:
Πότε ιδρύθηκε και πότε καταστράφηκε το Μαντείο των Δελφών
Στην ίδια περιοχή με το Μαντείο των Δελφών ενδέχεται να προϋπήρχε λατρευτικό κέντρο, στο οποίο τιμούσαν τη θεά Γη ήδη από τη μυκηναϊκή εποχή. Οι ανασκαφές στο ιερό της Αθηνάς Προναίας έχουν αποκαλύψει μυκηναϊκά ειδώλια τα οποία έχουν κατά καιρούς συσχετιστεί με τη λατρεία αυτή. Η ίδρυση του μαντείου θεωρείται ότι οφειλόταν στην ύπαρξη ενός χάσματος, από το οποίο έβγαιναν αέρια, τα οποία, εισπνεόμενα, έκανε να περνούν οι άνθρωποι σε μια κατάσταση έκστασης.
Σύμφωνα με τον μύθο, μάλιστα, την ιδιότητα αυτή ανακάλυψε ένα κατσίκι, το οποίο πλησίασε στο χάσμα και άρχισε στη συνέχεια να συμπεριφέρεται περίεργα. Ο βοσκός, παρατηρώντας το, πλησίασε κι αυτός και στη συνέχεια άρχισε να προφέρει ακατάληπτα λόγια.
Με την έναρξη της λειτουργίας του ιερού του Απόλλωνα στους Δελφούς εξαπλώθηκε η φήμη πως ο θεός Απόλλωνας κατοικούσε μέσα στο ιερό του φυτό, τη δάφνη, και πως μέσα από το θρόισμα των φύλλων του φυτού προφήτευε δίνοντας χρησμούς για τα μελλούμενα.
Σύμφωνα με την παράδοση και τη μυθολογία, τη μαντική τέχνη φαίνεται πως δίδαξαν στον θεό Απόλλωνα οι Θρίες, τρεις φτερωτές νύμφες και κόρες του Δία, όταν ο θεός έτυχε να βόσκει τα βόδια του στον Παρνασσό. Είναι πιθανόν οι Θρίες να διατηρούσαν κληρομαντείο στην περιοχή του Παρνασσού, που δεν αποκλείεται να αποτέλεσε μια πρώτη μορφή κατά μίμηση του οποίου φτιάχτηκε και ιδρύθηκε το Μαντείο των Δελφών.
Ο Απόλλων προφήτευε πια μέσω της Πυθίας, που λειτουργούσε ως δίαυλος και φερέφωνο του θεού. Με το μάσημα φύλλων δάφνης καθώς και με την επίδραση ατμών και άλλων αναθυμιάσεων που έρχονταν από το άνοιγμα στα άδυτα του Μαντείου, η Πυθία έδινε τους θεϊκούς χρησμούς μέσα σε μια κατάσταση εκστατικής και ιερής μέθης.
Η Πυθία καθόταν πάνω σε έναν ψηλό, επίχρυσο τρίποδα, επάνω από το χάσμα του ναού. Αρχικά, οι γυναίκες που αναλάμβαναν το ρόλο της ιέρειας Πυθίας ήταν νέες, όμορφες και παρθένες. Ωστόσο, μετά την απαγωγή και τη διαφθορά μια νεαρής Πυθίας από τον Εχεκράτη τον Θεσσαλό που την ερωτεύτηκε και την έκλεψε, ο θεσμός αυτός άλλαξε.
Οι επισκέπτες που ζητούσαν χρησμό από την Πυθία ονομάζονταν θεοπρόποι και κατά το τελετουργικό του Μαντείου έπρεπε να καθαριστούν αρχικά με νερό από την Κασταλία πηγή, πληρώνοντας έναν ορισμένο αντίτιμο, το λεγόμενο πελανόν, που δεν ήταν ίδιο για όλους, ενώ έπρεπε να προσφέρουν και θυσία στο ναό του Απόλλωνα, συνήθως ένα κατσίκι.
Αρχικά οι χρησμοί δίνονταν μόνο μια φορά το χρόνο, την 7η του μήνα Βύσιου, γενέθλια ημέρα του Απόλλωνα. Με την αύξηση της επισκεψιμότητας του Μαντείου, οι χρησμοί δίνονταν την 7η κάθε μήνα, εκτός από τους χειμερινούς, καθώς τότε, σύμφωνα με τον μύθο, ο Απόλλωνας έφευγε από τους Δελφούς και πήγαινε στους Υπερβορείους.
Οι χρησμοί αυτοί, που η φύση τους μας έγινε γνωστή τόσο από επιγραφές όσο και από τα έργα αρχαίων συγγραφέων όπως ο Ηρόδοτος, αποτελούσαν για τον Ελληνικό κόσμο της εποχής νόμο, κάνοντας το Μαντείο ένα είδος ρυθμιστή για πολύ σημαντικά θέματα όπως πόλεμοι ή αποικισμοί, δίνοντάς του έτσι τεράστια δύναμη.
Οι Δελφοί διατήρησαν τη σημαντική τους θέση μέχρι τα τέλη του 4ου αιώνα μ. Χ., οπότε δόθηκε οριστικό τέλος στη λειτουργία του μαντείου με διάταγμα του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α΄. Τους επόμενους αιώνες η πόλη παρήκμασε και εγκαταλείφθηκε οριστικά την περίοδο των σλαβικών επιδρομών.