Σε μια νέα μελέτη, οι ερευνητές κατασκεύασαν μια βάση δεδομένων σε ολόκληρη την ήπειρο με προσωπικά στολίδια που φορούσαν οι Ευρωπαίοι πριν από 34.000-24.000 χρόνια, μια περίοδο γνωστή ως το Gravettian technocomplex.
Ο συνδυασμός των τοποθεσιών στις οποίες βρέθηκαν με γενετικά δεδομένα αποκάλυψε εννέα διαφορετικούς πολιτισμούς.
Για τους κυνηγούς της εποχής των παγετώνων στην Ευρώπη πριν από περίπου 30.000 χρόνια, τα στυλ στολιδιών, όπως τα κεχριμπαρένια μενταγιόν, τα βραχιόλια από ελεφαντόδοντο και οι χάντρες των δοντιών της αλεπούς μπορεί επίσης να σηματοδοτούν την ένταξη σε μια συγκεκριμένη κουλτούρα, αναφέρουν ερευνητές στο Nature Human Behaviour.
Η γεωγραφική κατανομή των χαντρών και οι χαρακτηριστικές ιδιότητες των στυλ τους χρησιμεύουν ως βάση για αυτές τις ταξινομήσεις.
Προκειμένου να τονίσουν τη γεωγραφική διασπορά αυτών των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών σε όλη την Ευρώπη, οι ερευνητές συγκέντρωσαν ένα νέο σύνολο δεδομένων με προσωπικά στολίδια που φορούσαν οι Ευρωπαίοι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Οι ερευνητές εξέτασαν 134 διαφορετικά είδη στολιδιών που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα από 112 τοποθεσίες στην Ευρώπη από αρχαιολόγους. Αυτό το μεγάλο σύνολο δεδομένων έδωσε μια λεπτομερή επισκόπηση της μεγάλης ποικιλίας σφαιριδίων που χρησιμοποιούσαν οι Gravettians.
Μέσω της ολοκλήρωσης βάσεων δεδομένων και της ολοκλήρωσης δεδομένων από προηγούμενες επιστημονικές μελέτες και βιβλιογραφία, οι ερευνητές μπόρεσαν να διακρίνουν και να αξιολογήσουν τις διακριτικές ιδιότητες και διαφορές μεταξύ των τύπων σφαιριδίων που συνδέονται με διάφορες πολιτισμικές ομάδες.
Αυτά τα στολίδια είχαν προηγουμένως ομαδοποιηθεί ως ένας ενιαίος πολιτισμός, ο λαός Gravettian, με βάση την ηλικία τους και άλλα σχετικά αντικείμενα.
Πιο γνωστός για τις μορφές της Αφροδίτης, συμπεριλαμβανομένης της Αφροδίτης του Willendorf, αυτός ο ευρέως διαδεδομένος πληθυσμός ευδοκίμησε σε όλη την Ευρώπη για περίπου 10.000 χρόνια πριν εξαφανιστεί πριν από την κορύφωση της τελευταίας εποχής των παγετώνων.
Αλλά η ποικιλία των διακοσμητικών, που κάποτε συγκεντρώθηκαν μαζικά, ήταν εντυπωσιακή. Οι ερευνητές εντόπισαν 134 διαφορετικούς τύπους από χάντρες που οι Gravettians είχαν φτιάξει από οστά ζώων, δόντια, κοχύλια, κεχριμπάρι και πέτρα.
Μερικά έμοιαζαν με ουρές ψαριού, άλλα με κουκουβάγιες, ενώ τα περισσότερα από τα αντικείμενα βρέθηκαν στα ερείπια των κατοικιών των Gravettian, μερικά ανασκάφηκαν από τοποθεσίες ταφής όπου είχαν συλλεχθεί επίσης δείγματα DNA.
«Αρχίσαμε να παρατηρούμε διαφορές καθώς φτιάχναμε τη βάση δεδομένων», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Τζακ Μπέικερ, διδακτορικός φοιτητής προϊστορίας στο Πανεπιστήμιο του Μπορντό στη Γαλλία. «Υπάρχει πραγματικά μια μεγάλη διαφορά, ειδικά μεταξύ της δύσης και της ανατολής».
Οι ερευνητές συνέκριναν τους τύπους σφαιριδίων μεταξύ των τοποθεσιών και διαπίστωσαν ότι μέρη με παρόμοιο εξοπλισμό συγκεντρώθηκαν γεωγραφικά. Προέκυψαν εννέα διακριτές ομάδες. Οι άνθρωποι στις πιο ανατολικές τοποθεσίες, όπως το Kostenki κατά μήκος του ποταμού Ντον στη Ρωσία, φαινόταν να προτιμούν στολίδια από πέτρες και κυνόδοντες από κόκκινο ελάφι, ενώ εκείνοι στη βορειοδυτική Ευρώπη φορούσαν σωληνωτά κοχύλια από μαλάκια Dentalium.
ο γκρεμετιανός δεν ήταν «ένα μονολιθικό πράγμα», λέει ο αρτοποιός, αλλά αντ’ αυτού περιλάμβανε πολλές πολιτιστικά διακριτές ομάδες, καθεμία από τις οποίες ακολουθούσε τις δικές της διακοσμητικές παραδόσεις. Η ομάδα του πιστεύει ότι αυτές οι ομάδες διασταυρώθηκαν: Οι προσομοιώσεις υπολογιστή της ομάδας υποδηλώνουν ότι τα μοτίβα των διαφορών των σφαιριδίων μοιάζουν περισσότερο με ένα σενάριο στο οποίο οι γειτονικές ομάδες ανταλλάσσουν περιστασιακά στυλ ή περιοχές.
Αυτή η παρατήρηση υποδηλώνει ότι διάφοροι παράγοντες πέρα από τη γενετική κληρονομιά επηρέασαν τη ιδιαιτερότητα αυτών των πολιτισμών, συμπεριλαμβανομένης της διαθεσιμότητας υλικών, των πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ διαφορετικών ομάδων και της ατομικής κοινωνικής θέσης στις αντίστοιχες κοινότητές τους.
Η μελέτη αποκάλυψε ότι αυτές οι διαφορές ήταν ιδιαίτερα έντονες στο πλαίσιο των χώρων ταφής, σε αντίθεση με τους τόπους όπου ζούσαν οι άνθρωποι.
Σύμφωνα με τον Baker, «Οι πολιτισμικές διαφορές αποκρυσταλλώνονται καλύτερα γύρω από πράγματα όπως οι ταφικές τελετές». Οι πρακτικές που σχετίζονται με ταφικές και νεκρικές τελετουργίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην οριοθέτηση των πολιτιστικών ταυτοτήτων και της κοινωνικής δυναμικής των γκραβετιανών πληθυσμών.
Για παράδειγμα, οι ταφές ήταν μια κοινή πολιτιστική πρακτική μεταξύ των πρώιμων και των μεσαίων γκραβετιανών πληθυσμών στην Ανατολική Ευρώπη. Ωστόσο, καθώς προχωρούσε η Gravetian περίοδος, υπήρξε μια αξιοσημείωτη μετατόπιση από την ταφή του νεκρού, υποδεικνύοντας μια εξέλιξη των κοινωνικών κανόνων στις κοινωνίες Gravetian με την πάροδο του χρόνου.
Συγκρίνοντας τα ευρήματά τους με ενημερωμένα παλαιογενετικά δεδομένα, οι ερευνητές ανακάλυψαν τόσο συμφωνίες όσο και αποκλίσεις. Ενώ παρατηρήθηκε κάποια ευθυγράμμιση μεταξύ πολιτισμικών και γενετικών δεδομένων, η πολιτισμική ανάλυση αποκάλυψε αποχρώσεις και πολυπλοκότητες που δεν αποτυπώθηκαν μόνο από γενετικές μελέτες.
Συγκεκριμένα, η παρουσία πολιτιστικών οντοτήτων σε περιοχές που δεν έχουν ακόμη δειγματιστεί από γενετική έρευνα υποδηλώνει την ύπαρξη πολιτιστικής ποικιλομορφίας πέρα από το πεδίο των σημερινών γενετικών συνόλων δεδομένων, αναφέρει το Scientific American.
Ως παράδειγμα των ευρημάτων τους, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι παρά την ευρεία διαθεσιμότητα αλεπούδων και κόκκινων ελαφιών σε ολόκληρη την ήπειρο κατά τη διάρκεια της Gravettian περιόδου, αυτά τα ζώα ενσωματώθηκαν επιλεκτικά σε χάντρες από συγκεκριμένες πολιτισμικές ομάδες. Αυτό υποδηλώνει ότι ορισμένες κοινότητες Gravetian διέθεταν ξεχωριστές προτιμήσεις ή πολιτιστικές πρακτικές που σχετίζονται με τη χρήση συγκεκριμένων ζωικών υλικών στην κατασκευή σφαιριδίων.
Οι ερευνητές μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν την ύπαρξη των περισσότερων πολιτισμικών ομάδων που εντοπίστηκαν στα αρχαιολογικά αρχεία συγκρίνοντάς τες με υπάρχοντα γενετικά δεδομένα. Ωστόσο, αντιμετώπισαν προκλήσεις στον εντοπισμό μιας συγκεκριμένης ομάδας της Ανατολικής Ευρώπης λόγω της έλλειψης γνωστών γενετικών δεδομένων για τη συγκεκριμένη περιοχή.
Επιπλέον, δύο πολιτισμικές ομάδες στην Ιβηρική υποστηρίχθηκαν μόνο από γενετικά δεδομένα από ένα μόνο άτομο, γεγονός που περιπλέκει περαιτέρω την ανάλυση.
Για τον Baker, η έρευνα χρησιμεύει επίσης ως υπενθύμιση ότι ακόμη και στις σκληρές συνθήκες μιας εποχής των παγετώνων, η ανθρώπινη δημιουργικότητα και η πολιτιστική έκφραση άκμασαν, με τους προϊστορικούς πληθυσμούς να συνεχίζουν να δημιουργούν αντικείμενα ομορφιάς για να στολίζονται.
Η μελέτη χρησιμεύει επίσης ως μια ανθρωπολογική εικόνα για την ανθεκτικότητα και το δημιουργικό πνεύμα των προγόνων μας.
(φώτο J. Baker, et al/Nature)