Οι αρχαιολόγοι που εργάζονται στο δυτικό τμήμα του Racibórz, που ονομάζεται Studzienna, στην Πολωνία, ανακάλυψαν πέτρινα εργαλεία ηλικίας 130.000 ετών ή πιθανώς και παλαιότερα. Αυτά είναι τα αρχαιότερα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στο προσκήνιο της Πύλης της Μοραβίας και απόδειξη ότι οι Νεάντερταλ επισκέφτηκαν αυτήν την περιοχή πολλές φορές, αφήνοντας προϊόντα πέτρας στον πυθμένα της τότε κοιλάδας του ποταμού.
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από μια διεθνή ομάδα αρχαιολόγων, γεωλόγων και φυσικών από το Πανεπιστήμιο του Βρότσλαβ, το Πανεπιστήμιο Friedrich-Alexander στο Erlangen-Nürnberg, το Πανεπιστήμιο της Σιλεσίας στο Κατοβίτσε και την Τσεχική Ακαδημία Επιστημών στην Πράγα, σε συνεργασία με το Μουσείο στο Racibórz.
«Στόχος μας ήταν να εκθέσουμε ένα μέρος της πλαγιάς του παλιού αμμολάκκου για να συλλέξουμε πληροφορίες για τη γεωλογική δομή και να πάρουμε τα απαραίτητα δείγματα για τον προσδιορισμό της ηλικίας των ιζημάτων χρησιμοποιώντας ραδιομετρικές μεθόδους. Εντελώς απροσδόκητα, συναντήσαμε πέτρινα αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων εργαλείων », λέει ο Δρ Andrzej Wisniewski από το Πανεπιστήμιο του Βρότσλαβ και επικεφαλής του Τμήματος Αρχαιολογίας της Λίθινης Εποχής.
Η επιστήμη στην Πολωνία ενημερώνει ότι «τα ευρήματα δείχνουν τον σημαντικό ρόλο της κοιλάδας Racibórz και της περιοχής της Πύλης της Μοραβίας στη διατήρηση και ανάπτυξη του ανθρώπινου πληθυσμού εκείνη την εποχή.
Τα προϊόντα πέτρας που ανακαλύφθηκαν σε βάθος 10 μέτρων κάτω από την επιφάνεια του εδάφους βρέθηκαν σε ιζήματα που είχαν αποτεθεί στην ψυχρή περίοδο πριν από περίπου 130.000 χρόνια. Ήταν μια εποχή ανασυγκρότησης του φυσικού περιβάλλοντος μετά από μια μακροχρόνια, πιθανώς δικυκλική ψύξη, κατά την οποία το σκανδιναβικό στρώμα πάγου προχώρησε στην περιοχή της κοιλάδας της Οστράβα. Μια τεράστια λίμνη φραγμού σχηματίστηκε μπροστά από το στρώμα πάγου. Αυτό το φράγμα εξαφανίστηκε μόλις πριν από περίπου 140-130.000 χρόνια, ανοίγοντας τη δυνατότητα ελεύθερης κυκλοφορίας ανθρώπων και ζώων από τα νότια προς τις βόρειες πεδινές περιοχές
Με βάση τον αριθμό των ευρημάτων που ανακαλύφθηκαν σε συστηματικά εξερευνημένες αρχαιολογικές ανασκαφές, οι επιστήμονες υποθέτουν ότι η περιοχή του πρώην λάκκου άμμου μπορεί να κρύβει ακόμα αρκετές δεκάδες χιλιάδες προϊόντα που βρίσκονται σε τουλάχιστον τρία στρώματα.
«Αυτό είναι μια βάση για να πούμε ότι μετά από ένα μεγάλο διάλειμμα που προκλήθηκε από εξαιρετικά δυσμενείς κλιματικές συνθήκες που επικρατούσαν την περίοδο περίπου 160-140 χιλιάδων ετών πριν, αυτή η περιοχή έγινε ελκυστική για τους ανθρώπους που ήρθαν από το νότο», λέει ο αρχαιολόγος.
Η έρευνα, που υποστηρίχθηκε οικονομικά από το Εθνικό Κέντρο Επιστημών στο πλαίσιο του διαγωνισμού Opus, παρείχε παραδείγματα ημιπρώτων υλών και πέτρινων εργαλείων, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι άνθρωποι σε αυτόν τον τόπο ασχολούνταν με διάφορες δραστηριότητες, από την προετοιμασία όπλων μέχρι το κυνήγι και το σφαγείο.
«Πρέπει να σημειωθεί ότι, σε αντίθεση με τις περιοχές νότια του Racibórz και της Πύλης της Μοραβίας, όπου δεν υπάρχουν τόσο καλές πυριτικές πρώτες ύλες, στην περιοχή της κοιλάδας Odra υπάρχουν και υπήρχαν κοιτάσματα ακανόνιστων πετρωμάτων με τις επιθυμητές ιδιότητες, που βρίσκονται στην περιοχή Ωστόσο, πιστεύουμε ότι οι μεταναστεύσεις των οποίων τα ίχνη ανακαλύπτουμε στο Racibórz οργανώθηκαν επίσης για άλλους λόγους, δηλαδή για την ανάγκη απόκτησης κατάλληλης τροφής κατά τη διάρκεια του ετήσιου κύκλου μεταναστεύσεων κυνηγών και συλλεκτών», λέει ο Δρ Wiśniewski.
Οι απροσδόκητες ανακαλύψεις προϊόντων από πέτρα άνοιξαν επίσης μια συζήτηση για τα σχέδια που χρησιμοποιούσαν οι κατασκευαστές πέτρινων εργαλείων εκείνη την εποχή.
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο, οι πρόσφατες ανακαλύψεις δείχνουν ότι πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξαν εργαλεία με επιφάνειες διπλής όψης, ασύμμετρα στο περίγραμμα, που θυμίζουν κάπως τα σημερινά μαχαίρια με φαρδιά λεπίδα. Οι άκρες αυτών των εργαλείων διαμορφώνονται με ένα μόνο χτύπημα που τρέχει παράλληλα με την άκρη. Παρόμοια εργαλεία είναι γνωστά μόνο από λίγους αρχαιολογικούς χώρους εκείνης της περιόδου, που βρίσκονται βόρεια των Καρπαθίων και των Άλπεων. Δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι συνδέονταν με συγκεκριμένες δραστηριότητες, π.χ. σφαγή κυνηγημένων ζώων.
Η χρονολόγηση ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή του ευρήματος έγινε στο εργαστήριο του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου της Σιλεσίας στο Gliwice, πιο συγκεκριμένα στο Gliwice Absolute Dating Methods Centre, χάρη στη χρήση μιας καινοτόμου τεχνικής που βασίζεται στην οπτοφωταύγεια.
Ο Δρ Wiśniewski λέει ότι τα αποτελέσματα οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στις νέες μεθόδους που χρησιμοποιούνται κατά τις ανασκαφές, καθώς και στην επεξεργασία των αποτελεσμάτων στο απόρρητο των γραφείων και των εργαστηρίων. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, τα ιζήματα κοσκινίζονται προσεκτικά για να εξαχθούν όλα τα λίθινα αντικείμενα και οι αρχαιολογικές ανασκαφές και τα γεωλογικά στρώματα τεκμηριώνονται με σαρωτή λέιζερ 3D και μια σειρά φωτογραφιών για τη λήψη φωτογραμμετρικών μοντέλων. Τα «ψηφιακά αντίγραφα» ιστορικών αντικειμένων γίνονται επίσης με τρισδιάστατη σάρωση.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, οι εργασίες στο Racibórz επιβεβαιώνουν την ανάγκη επιστροφής σε ήδη γνωστά μέρη, στην προκειμένη περίπτωση την τοποθεσία του ποταμού.
“Είναι ενδιαφέρον ότι αυτό το συγκεκριμένο μονοπάτι αρχαιολογικών ερευνών στις κοιλάδες των ποταμών για τις παλαιότερες εκδηλώσεις ανθρώπινης παρουσίας στο Πλειστόκαινο ορίστηκε στην αρχή της έρευνας για την Παλαιολιθική, που έλαβε χώρα στη Γαλλία πριν από σχεδόν 200 χρόνια. Δεν ήταν λοιπόν τα σπήλαια, αλλά οι τοποθεσίες ανοιχτής κοιλάδας που άνοιξαν τη συζήτηση για την προϊστορική προέλευση του ανθρώπου», λέει ο Δρ Wiśniewski.